7. Dadl y Ceidwadwyr Cymreig: Mynd i'r Afael â Digartrefedd

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:22 pm ar 23 Hydref 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of John Griffiths John Griffiths Labour 6:22, 23 Hydref 2019

(Cyfieithwyd)

O'r gorau. Nid wyf yn credu y byddai unrhyw un ohonom yn gwadu bod problemau hirsefydlog yn bodoli. Byddai llawer ohonom yn ystyried profiad Llywodraethau Thatcher dros gyfnod o amser—wyddoch chi, gwerthu tai cyngor heb y gallu i ddefnyddio'r enillion i adeiladu tai cyngor newydd, y canolbwyntio ar brynu preifat. Gwyddom yn awr, er enghraifft, fod pwysau cyson cyflogau isel a rhenti uchel yn y sector rhentu preifat—a hynny drwy rywfaint o'r gwaith y mae Crisis wedi ei gomisiynu ar y sefyllfa yng Nghymru ar hyn o bryd—wedi arwain at sefyllfa lle mae 82 y cant o'r ardaloedd yng Nghymru â llai nag un o bob pum person sengl neu gyplau neu deuluoedd gydag un neu ddau o blant yn gallu fforddio eiddo yn y sector rhentu preifat. Dyna 82 y cant o'r ardaloedd yng Nghymru, lle mae llai nag un o bob pump yn gallu fforddio eiddo yn y sector rhentu preifat os ydynt yn y categorïau hynny. Dyna'r math o sefyllfa rydym ynddi ar hyn o bryd. Rwy'n credu bod angen mynd i'r afael â chredyd cynhwysol, ac yn wir mae'r pwyllgor rwy'n ei gadeirio, y pwyllgor cydraddoldeb, yn gwneud gwaith ar hynny, ac rwy'n gobeithio y gallwn gyrraedd sefyllfa well yng Nghymru, a hynny'n fuan.

Ddirprwy Lywydd, rwyf wedi dweud yr hyn a ddywedais yn fy sylwadau agoriadol, ond er hynny rwy'n croesawu'r fenter gan y Ceidwadwyr Cymreig gyda'r cynllun gweithredu a chyflwyno'r ddadl hon i'r Cynulliad heddiw. Rwy'n credu bod yr elfen hawliau dynol yn ddiddorol iawn, a'r gydnabyddiaeth i lefel y cymorth sy'n angenrheidiol, ac wrth gwrs mae angen i ni adeiladu llawer mwy o dai cymdeithasol, ac rwy'n credu bod hynny wedi cael ei gydnabod yn eang hefyd. Ond mae'n rhaid i ni edrych ar y darlun ehangach yn ogystal, ac mae llawer o ffactorau eraill yn dod yn weithredol.

Mae'r pwyllgor a gadeiriaf wedi gwneud llawer o waith ar gysgu ar y stryd a digartrefedd. Gwyddom fod Tai yn Gyntaf yn eithriadol o bwysig ac rwy'n croesawu cynlluniau peilot Llywodraeth Cymru. Mae'n ymwneud â chael lefel uchel o gymorth i bobl ag anghenion cymhleth a sicrhau bod hynny ar waith a bod y tai a ddarperir yn briodol ac yn ddigonol. Gwyddom fod rhaid i allgymorth grymusol fod yn nodwedd gryfach o'r hyn a ddarperir ar ein strydoedd. Rwyf wedi bod allan gyda Wallich; soniodd eraill am Wallich hefyd. Maent yn gwneud gwaith anhygoel, ac mae angen cryfhau hynny a'i ddatblygu ymhellach.

Rwy'n credu bod yna feysydd lle mae Llywodraeth Cymru wedi gwneud newidiadau sydd wedi bod yn wrthgynhyrchiol, a buaswn yn cyfeirio at garcharorion yn hynny o beth. Rwy'n credu bod newid deddfwriaethol mewn perthynas â thai wedi creu anawsterau, ac nid yw'r llwybr a sefydlwyd yn lle angen blaenoriaethol i garcharorion wedi gweithio'n effeithiol. Mae angen ei newid. Rwy'n gwybod bod newid wedi digwydd, ond mae angen rhagor o newid. Oes, mae gan Lywodraeth Cymru gyfrifoldeb yma, ac mae angen i ni wneud yn siŵr bod y gwasanaethau iechyd meddwl yn cysylltu â'r gwasanaethau camddefnyddio sylweddau yn llawer mwy effeithiol. Ceir rhwystrau gwirioneddol y mae angen eu goresgyn.

Rwy'n croesawu adroddiad Crisis yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Credaf ei fod yn cyd-fynd yn dda â'r gwaith y mae fy mhwyllgor wedi'i wneud. Felly, rwy'n croesawu'r rhan y mae Llywodraeth Cymru wedi'i roi i Crisis yn y gwaith a wnaethant ac yn y grŵp gweithredu.

Ac yn olaf, mae arnom angen dull gweithredu hirdymor, a chredaf fod pawb wedi siarad am hynny. Mae angen inni fod yn llawer mwy ataliol. Fodd bynnag, rwy'n croesawu ffocws grŵp gweithredu Llywodraeth Cymru a Crisis wrth sôn am y gaeaf hwn. Bob gaeaf ceir marwolaethau ymhlith pobl sy'n cysgu ar y stryd. Mae'n argyfwng llwyr yn ystod y gaeaf. Ceir ymateb cydgysylltiedig gan y trydydd sector, gan eglwysi, gan lywodraeth leol, gan asiantaethau, ond mae'n her enfawr a rhaid inni fod yn effro i'r her honno y gaeaf hwn, cyn inni gyrraedd ateb hirdymor gwell.