Diolch, Ddirprwy Lywydd, a diolch i Aelodau'r Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon am eu hadroddiad ar y cynnydd tuag at ddileu hepatitis C yng Nghymru.

Ers cyflwyno triniaethau newydd yn 2014, mae GIG Cymru wedi trin 2,850 o gleifion am hepatitis C, gyda chyfradd lwyddiant o tua 95 y cant. Mae mynediad at y triniaethau newydd ac effeithiol hyn wedi bod yn agored i bawb ac nid oes rhestrau aros. Mae hwn yn gyflawniad sylweddol, ac eto mae llawer mwy i'w wneud os ydym am ddileu hepatitis C erbyn 2030 fan bellaf, fel rydym yn anelu i'w wneud yn wir.

Ac mae'n rhaid i mi oedi a diolch i'r staff, y gymuned glinigol sydd wedi ymgymryd â'r camau presennol a wnaed gennym ar ddileu hepatitis C. Rhwydwaith gwirioneddol genedlaethol o glinigwyr, ac rwyf wedi cyfarfod â rhai o'r bobl hynny ac mae'r gwaith y maent wedi'i wneud hyd yma wedi gwneud argraff fawr arnaf, yn ogystal â'u hymrwymiad i wneud mwy ac i weithio mewn ffordd wahanol, fel y nodir yn yr adroddiad yn wir, i gyrraedd y bobl nad ydynt eto wedi manteisio ar y triniaethau sydd ar gael.

Roedd y camau allweddol mewn perthynas â hepatitis C a B yn rhan o'r cynllun gweithredu ar gyfer feirysau a gludir yn y gwaed yn wreiddiol ac maent bellach yn rhan o'r cynllun cyflawni ar gyfer clefydau'r afu, sydd i barhau tan fis Rhagfyr y flwyddyn nesaf. Yn ogystal, cyhoeddwyd cylchlythyr iechyd Cymru i GIG Cymru ym mis Hydref 2017, yn sefydlu fframwaith o gamau gweithredu sydd eu hangen ar lefel leol i gefnogi'r gwaith o ddileu hepatitis C. Gwyddom beth sydd ei angen i ddileu hepatitis C yn llwyddiannus: mwy o brofion a thriniaeth mewn gwasanaethau traddodiadol, yn y gymuned ac mewn carchardai. Er iddo gael ei gynnwys mewn strategaethau a chylchlythyrau, fel y nodwyd gan y pwyllgor, mae'r buddsoddiad mewn gwasanaethau lleol ledled Cymru wedi bod yn anghyson. Cyflwyno targedau gofynnol ffurfiol—ac rwyf wedi clywed yr hyn y mae Aelodau wedi'i ddweud yn yr adroddiad a heddiw—ar gyfer profion a thriniaeth yw'r cam nesaf, a bydd angen buddsoddiad pellach gan wasanaethau lleol.

Cyflwynwyd dangosydd perfformiad allweddol ar gyfer gwasanaethau profi a chamddefnyddio sylweddau ar gyfer byrddau cynllunio ardal o fis Ebrill 2019 ymlaen. O ganlyniad, rydym eisoes wedi gweld cyfraddau profi yn cynyddu dros 50 y cant o gymharu â'r un cyfnod yn 2018. Bydd y byrddau iechyd yn cael targed triniaeth sylfaenol ffurfiol fel rhan o fframwaith cyflawni'r GIG ar gyfer y flwyddyn nesaf, sef 2020-21. Bydd hyn yn annog byrddau iechyd i fuddsoddi mewn gwasanaethau allgymorth effeithiol a pharhaus er mwyn ymgysylltu ag unigolion nad ydynt mewn cysylltiad â gwasanaethau traddodiadol ar hyn o bryd. Y gwasanaethau allgymorth hyn sydd eu hangen yn hytrach nag ymgyrch ymwybyddiaeth genedlaethol yn fy marn i. Mae pobl yn annhebygol o weld a chael eu hysgogi i gymryd rhan mewn mathau newydd o driniaeth gan ymgyrch ymwybyddiaeth genedlaethol draddodiadol.

Bydd targedau triniaeth sylfaenol ffurfiol yn ei gwneud yn ofynnol i fyrddau iechyd sy'n gyfrifol am iechyd ein carcharorion ystyried effeithiolrwydd trefniadau'r profion optio allan presennol. Ac yn ddiweddar, roeddwn yn falch o glywed eu bod wedi llwyddo i ddileu hepatitis C mewn grwpiau diffiniedig yng ngharchar Abertawe. Wrth gwrs, mae angen cynnal hynny yng ngharchar Abertawe yn awr, ac mae angen i fyrddau iechyd eraill edrych ar yr hyn sydd ei angen i sicrhau bod hyn yn digwydd o fewn poblogaeth y carchardai yn eu hardaloedd eu hunain.

Er mwyn cefnogi'r camau gweithredu lleol sy'n ofynnol, mae ystod ehangach o gamau gweithredu cenedlaethol yn cael eu datblygu. Mae ymarfer ailymgysylltu hepatitis C eisoes wedi galluogi 41 o gleifion i ddechrau triniaeth. Bydd y rhaglen hon yn parhau i edrych ar hen gofnodion cleifion a chysylltu â chleifion ar gyfer cynnal prawf ymhell i mewn i'r flwyddyn nesaf. Mae'r broses o gyflwyno'r profion mewn fferyllfeydd cymunedol wedi bod yn arafach na'r disgwyl, ond byddwn yn parhau i wthio'r agenda honno ymlaen er mwyn sicrhau bod profion a thriniaeth yn cael eu darparu mewn fferyllfeydd cymunedol ledled Cymru.

Rwy'n hapus i ymrwymo ar ran Llywodraeth Cymru i ddarparu diweddariadau blynyddol, canllawiau a chyfarwyddyd i fyrddau iechyd lle bo angen. Rwy'n hyderus y bydd y camau gweithredu a amlinellwyd yn rhoi Cymru yn ôl ar y trywydd cywir i sicrhau bod hepatitis C yn cael ei ddileu erbyn 2030 fan bellaf, fel rwy'n cydnabod y mae'r pwyllgor eisiau ei weld hefyd.