Yn ffurfiol. Diolch, Ddirprwy Lywydd. Diolch i Blaid Cymru am gyflwyno'r ddadl hon heddiw. I'r rhai nad oeddent yn bresennol yn sesiwn friffio Cymdeithas Feddygol Prydain ar gyflwr practisau meddygon teulu yng Nghymru, gadewch i ni ddweud bod y neges yn un enbyd.

Fel y crybwyllwyd yn fy ngwelliant i'r cynnig hwn, mae bron 120,000 o gleifion meddygon teulu yn cael gofal mewn practisau sydd mewn perygl. Cynhyrchodd y BMA fap gwres sy'n cynnwys pob bwrdd iechyd, gan dynnu sylw at bractisau sydd wedi cau a'r rhai sydd dan fygythiad o gau. Mae gan Aneurin Bevan 32 o bractisau y mae eu dyfodol yn ansicr.

Mynegwyd pryder gan feddygon teulu yn y digwyddiad na fyddai practisau meddygon teulu byth yn gwella o'r difrod a wneir gan danfuddsoddi a chamreoli'r byrddau iechyd lleol. Yn syml, mae practisau'n trosglwyddo eu contractau yn ôl am na allant ymdopi. Gofynnir i feddygon teulu wneud llawer mwy gyda llawer llai. Rydym yn gwario mwy nag erioed ar ofal iechyd, ac eto mae'r gyfran a roddir i ofal sylfaenol wedi parhau i grebachu. Er bod 90 y cant o'r holl gysylltiadau â'r GIG yn digwydd ym maes gofal sylfaenol, tua 7 y cant o gyllid y GIG y mae gofal sylfaenol yn ei gael. Ar ben hyn, mae practisau'n gorfod wynebu taliadau gwasanaeth enfawr a chyfarwyddebau sy'n caniatáu ar gyfer cynllunio strategol neu ehangu safleoedd.

Rhaid inni wneud popeth a allwn i amddiffyn practisau meddygon teulu yng Nghymru, a rhaid inni ddechrau drwy sicrhau cyllid teg i feddygon teulu. Dylai gofal sylfaenol gael o leiaf 10 y cant o gyllideb y GIG. Mae'r gyfran o'r gyllideb wedi bod yn gostwng o flwyddyn i flwyddyn, ac mae unrhyw beth o dan 10 y cant yn anghynaliadwy. Rhaid inni hefyd fynd i'r afael â'r taliadau gwasanaeth enfawr a godir ar bractisau meddygon teulu gan fyrddau iechyd.

Mae'r model contractwr annibynnol ar gyfer gofal sylfaenol wedi gwasanaethu cleifion Cymru'n dda ers degawdau, ond bellach mae'n wynebu bygythiad enfawr. Os collwn y practisau meddygon teulu hyn, byddwn yn colli gofal sylfaenol am byth. Mae byrddau iechyd wedi profi na allant reoli practisau cystal â'n meddygon teulu annibynnol. Mae practisau a reolir gan fyrddau iechyd lleol yn costio cymaint â 30 y cant yn fwy i'w rhedeg.

Practisau meddygon teulu yw rheng flaen ein gwasanaeth iechyd, ac mae'n bryd i Lywodraeth Cymru gydnabod hyn a gwneud popeth yn ei gallu i'w hariannu a'i cyflenwi'n ddigonol. Diolch yn fawr.