Part of the debate – Senedd Cymru am 5:13 pm ar 6 Tachwedd 2019.
Rwy’n cytuno â’r rhai sydd eisoes wedi dweud bod angen i ofal sylfaenol gael mwy o adnoddau, oherwydd mae’n rhaid i ni gofio nad yw 97 y cant o bobl byth yn mynd yn agos at ysbyty. Felly, ni fuaswn yn anghytuno â'r hyn a ddywedodd Angela Burns, fod angen i ni ei gael yn fwy na 10 y cant mae’n debyg, ond mae'n dda gweld Plaid Brexit yn cefnogi targed o 10 y cant. Bydd yn ddiddorol clywed yr hyn sydd gan y Gweinidog i'w ddweud ar hynny.
Gofal sylfaenol yw'r gwasanaeth mynediad agored olaf. Yn aml, mae gofal sylfaenol yn ymdrin â phroblemau fel dyled neu drais domestig, sydd wrth gwrs yn cael effaith niweidiol ddifrifol ar iechyd pobl, ond nid ydynt o reidrwydd yn faterion na allai asiantaethau eraill ymdrin â hwy. Felly, mae'n rhaid i ni ddod yn well am sicrhau bod gennym y gefnogaeth amlddisgyblaethol honno i bobl sy'n troi at ofal sylfaenol y gallai cwnselydd dyledion neu weithiwr cymdeithasol eu gweld, pobl a allai eu helpu i ddod allan o sefyllfaoedd anodd iawn.
Rwy'n credu mai un o'r rhwystredigaethau i fy etholwyr yw anghysondeb mynediad at ofal sylfaenol. Mae gennym rai meddygfeydd lle gallwch drefnu apwyntiad ar-lein, ac eraill lle na allwch wneud hynny. Rwy'n credu ei bod hi'n eithaf anodd i gleifion ddeall pam fod hynny’n digwydd. Nodaf fod y defnydd o system ddigidol ar gyfer trefnu apwyntiad wedi cynyddu o tua 220,000 i 350,000, ond mae hynny'n llawer is na'r targed o dros 870,000, a byddai'n ddiddorol clywed gan y Gweinidog a yw meddygfeydd yn gwrthod cymryd rhan yn y ffordd y mae'r byd wedi symud ymlaen yn dechnolegol. Mae pobl yn disgwyl hynny, ac os gallant brynu llyfr ar-lein, tocyn i gêm, neu ddilledyn, teimlant y dylent allu trefnu apwyntiad meddyg ar-lein, yn hytrach nag wynebu’r rhwystredigaeth o ddal ati ar y ffôn am 8 o’r gloch yn y bore yn y gobaith y byddant yn cael ateb cyn i'r holl apwyntiadau gael eu llenwi.
Yn y Cynulliad ychydig wythnosau yn ôl, soniais fod meddygfeydd meddygon teulu yn dweud wrth bobl y mae angen iddynt gael eu clustiau wedi'u chwistrellu nad oedd hyn bellach yn rhan o’r contract gwasanaethau meddygol cyffredinol a'u bod yn cael eu dargyfeirio i asiantaethau eraill a oedd yn codi tâl o hyd at £95. Felly mae angen datrys hynny, oherwydd mae'r rhain ymyriadau gofal sylfaenol eithaf sylfaenol, fel y mae gofal traed i bobl hŷn, sy’n gallu mynd yn gloff os nad oes ganddynt rywun i dorri ewinedd eu traed, ac os na allant estyn i’w torri eu hunain mwyach.
Felly rwy'n credu bod y rhain yn bethau pwysig iawn. Rwy'n cydnabod yn llwyr ein bod wedi rhoi hwb i Dewis Fferyllfa i alluogi tasgau gofal sylfaenol syml i gael eu gwneud ar sail alw i mewn gan fferyllwyr, sy’n unigolion tra hyfforddedig na wneir hanner digon o ddefnydd ohonynt. Ond credaf fod yn rhaid i ni gydnabod bod llawer yn digwydd sy'n dda iawn.
Ceir bygythiadau enfawr i'r gwasanaeth iechyd yn sgil Brexit. Yr un cyntaf yw fod gennym dros 1,300 o weithwyr GIG o Ewrop yn cael eu cyflogi gan y GIG yng Nghymru, gan gynnwys 7 y cant o'n meddygon. A ydym yn mynd i allu eu cadw os yw Brexit yn digwydd? Efallai y bydd pobl yn teimlo nad oes croeso iddynt yma mwyach ac yn sicr, gallant bleidleisio â'u traed. Mae'r rhain yn gyflogadwy iawn mewn unrhyw ran o’r byd.