Part of the debate – Senedd Cymru am 5:21 pm ar 12 Tachwedd 2019.
Diolch i'r Llywodraeth am ddod â'r cynnig hwn gerbron ac am y gwelliannau amrywiol sydd wedi'u gwneud iddo. Bwriad fy ngrŵp yw cefnogi'r cynnig a'r holl welliannau iddo. Fodd bynnag, drwy ddod at hwn fel un nad yw'n arbenigwr yn y maes, rwy'n ei chael hi braidd yn anodd cymryd rhan yn y ddadl a gwneud unrhyw asesiad o rinweddau cymharol y cynnig yn erbyn y gwelliannau sy'n cael eu gwneud iddo. Mae'n sôn am yr hyn sy'n ymddangos yn waith da gan Lywodraeth Cymru yn y maes hwn ac, o welliannau'r Ceidwadwyr, i'r hyn sy'n ymddangos yn waith da, o leiaf, mewn rhai achosion, yn addewidion o waith yn y dyfodol, gan Lywodraeth y DU.
Mae rhywfaint o ddefnydd o'r hyn y byddwn i, fel un nad yw'r arbenigwr, yn ei ddisgrifio fel jargon. Dydw i ddim yn dymuno bod yn ddifrïol ynghylch hynny, ond dydw i ddim yn deall beth yw ystyr 'o'r tu allan i mewn' yn y cyd-destun hwn. Er y byddwn ni'n cefnogi'r cynnig a'r gwelliannau, byddwn yn croesawu rhywfaint o eglurhad ynghylch yr hyn sydd ei angen yn hynny o beth. Yn yr un modd gydag 'asedau wedi'u hynysu', cawsom gan Russell yr enghraifft o geblau ffeibr yn hongian ar bolion ger cartrefi, felly rwy'n casglu o hynny y bu buddsoddiad na fanteisiwyd arno'n llawn, ac y gadawyd ceblau'n hongian. A yw hynny efallai'n ymwneud â'r methiant i gysylltu cam 1 Cyflymu Cymru a cham 2?
Tybed o ran y Llywodraeth, maen nhw'n dweud eu bod nhw wedi cysylltu 733,000 o safleoedd eraill na fyddant wedi eu cysylltu oni bai am ymyrraeth Llywodraeth Cymru, ac ni wn i am unrhyw reswm i amau'r hyn y mae'r Llywodraeth yn ei ddweud ynghylch hynny, ond tybed beth oedd cost hynny. Cafwyd rhywfaint o gyfeirio at gronfeydd yr UE, ond hefyd cronfeydd y Llywodraeth ei hun, ac mewn gwirionedd trosglwyddo arian a fyddai wedi cael ei wario ar ysgolion ac ysbytai i'r maes hwn. Faint o arian oedd hynny? A ydym ni'n ystyried ei fod wedi rhoi gwerth am arian ac y bu'n werth wneud hynny o dan yr holl amgylchiadau?
Yn amlwg, mae ardaloedd arbennig o wledig yn mynd i fod yn galetach ac yn ddrutach i'w cysylltu nag eraill. Ond nid oes gennym ni unrhyw ffigurau na synnwyr ariannol yn y cynnig hwn na'r gwelliannau ynghylch beth yw'r rheini, a chyn barnu i ba raddau y dylai'r Llywodraeth, boed yn Llywodraeth y DU neu Lywodraeth Cymru, ymyrryd yn iawn a buddsoddi arian yn y maes hwn, byddai'n ddefnyddiol cael gwybod rhywbeth am gostau'r rheini, a sut y cynigir y cânt eu hysgwyddo.
Gan gyfeirio at welliant 2, rwyf yn cefnogi'n arbennig cyhoeddiad diweddar Llywodraeth y DU ynghylch y £1 biliwn ac ynghylch defnyddio a chael rhwydwaith gwledig ar y cyd. Rwyf wedi dadlau ers tro y dylai'r dull gweithredu yn y maes hwn fod, yn enwedig yn yr ardaloedd gwledig na ellir darparu ar eu cyfer fel arall, o ystyried lefel y buddsoddiad cyhoeddus, y dylid cael cyfleustodau ar y cyd. Felly, os ydym yn bwrw ymlaen â hynny, mae hynny'n fy nharo i fel peth cadarnhaol, er fy mod yn nodi mai dim ond ar gyfer technoleg 4G y mae ar hyn o bryd, ac rwy'n meddwl tybed sut y gellid cyflwyno hynny i 5G maes o law. Rydym ni hefyd yn cefnogi gwelliant Plaid Cymru ynglŷn â chael un adnodd cynhwysfawr i helpu pobl gyda'r llu o fesurau technegol gwahanol a'r gwahanol ffrydiau ariannu sydd ar gael i'w helpu i allu elw ar hynny. Mae hynny'n fy nharo i fel rhywbeth synhwyrol iawn.
Fy nghais olaf, ac rwy'n credu ei fod yn afrealistig, mae'n debyg, dros y mis neu fwy nesaf, serch hynny fyddai i Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru gydweithio mwy yn y maes hwn nag y mae'n ymddangos y buont yn gwneud cyn hyn, ac, yn amlwg, bydd sgyrsiau anodd ynghylch pwy sy'n ariannu beth. Ond o ystyried yr heriau penodol sy'n ein hwynebu yng Nghymru, a'n natur wledig, a bod hwn yn fater heb ei ddatganoli, ond y bu Llywodraeth Cymru yn fodlon buddsoddi arian ynddo, yn sicr dylai Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru eistedd i lawr, gweithio gyda'i gilydd, ac ystyried sut orau i gymell darparwyr, sut i dalu am hyn, a sicrhau bod y gwahanol lefelau o fuddsoddiad yn gweithio ar y cyd ac yn cefnogi ei gilydd yn hytrach na gweithio'n groes. Felly, rwy'n gobeithio, ar ôl y deuddegfed o Ragfyr o leiaf, y gallai Llywodraeth Cymru a'r DU feddwl am hynny.