4. Datganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol: Y Bil Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru)

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:20 pm ar 19 Tachwedd 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 3:20, 19 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch, Mark Isherwood, am y gyfres yna o gwestiynau a sylwadau. O ran y strategaeth cyfranogiad y cyhoedd, nid ydym yn copïo'r Ddeddf Lleoliaeth, gan fod ein deddfwriaeth eisoes yn caniatáu ar gyfer nifer o bethau nad ydynt yn gyfredol yn Lloegr, a, beth bynnag, nid ydym ni mewn sefyllfa lle'r ydym ni eisiau efelychu Lloegr. Yr hyn yr ydym ni'n ei wneud yn hyn o beth, ar y cyd â Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, yw datblygu system ar gyfer Cymru. Felly, rwy'n falch iawn o'r strategaeth cyfranogiad y cyhoedd, mae'n ategu nifer o bethau eraill, fel trosglwyddo asedau cymunedol ac yn y blaen. Nid yw'n cwmpasu pob un ohonynt. Ond rydym yn awyddus iawn y dylai pob awdurdod lleol ddatblygu ei strategaeth ei hun ar gyfer ei bobl ei hun, oherwydd credwn yn y ddemocratiaeth leol a ddaw yn sgil hynny.

O ran cynghorau cymuned, bydd yr Aelod yn ymwybodol bod gan rai cynghorau ledled Cymru nifer o faterion archwilio ac yn y blaen. Yr hyn yr ydym ni'n ei wneud yw ein bod yn gwneud yn siŵr eu bod yn gwneud datganiad am eu sefyllfaoedd a beth yw eu gweithgareddau, sy'n dryloyw ac yn agored. Rydym ni hefyd yn cyfyngu ar bŵer cymhwysedd cyffredinol ar gyfer y cynghorau cymuned hynny lle nad ydynt wedi cael archwiliadau cymwys, lle mae ganddynt staff galluog a chymwys yn eu gweinyddu, a'r syniad yw eu hannog i gyrraedd safon dda o atebolrwydd. Os nad yw hynny'n ddigonol, yna byddwn yn adolygu'r sefyllfa, ond rwy'n ffyddiog y bydd sicrhau bod cynghorau cymuned yn gweithredu yn ddigon i—mae'n ddigon o abwyd i'w galluogi i wneud hynny.

O ran y nifer o faterion a gododd ynghylch y trefniadau pleidleisio, mae gennym ni anghytundeb gwleidyddol sylfaenol yn y fan yma. Anghytunaf yn sylfaenol â bron popeth a ddywedodd yn ei gyfraniad ar bleidleisio. Cafodd y system bleidleisio o ran carcharorion ei thrafod yn helaeth yn y pwyllgor. Fel y crybwyllir yn adroddiad y pwyllgor, roedd yn adroddiad mwyafrifol, roedd ef yn y lleiafrif nad oedd yn ei gefnogi. Rydym ni yn ei gefnogi, a dyna pam yr ydym ni yn y sefyllfa sydd ohoni.

O ran pleidleisio yn 16 oed, rwy'n credu'n gadarn y dylai pobl ifanc gael lleisio barn am y ffordd y caiff eu gwlad ei llywodraethu, y ffordd y caiff eu hawdurdodau lleol eu rhedeg ac am y gwasanaethau y maen nhw'n eu darparu. Rydym ni wedi trafod, fel rhan o Fil Senedd ac Etholiadau (Cymru), y mesurau y byddwn yn eu rhoi ar waith o ran ein cwricwlwm i wneud yn siŵr bod pobl yn deall yr hawliau a'r cyfrifoldebau sy'n dod yn sgil pleidleisio. Rwy'n credu bod y ddadl os nad yw pobl yn defnyddio eu pleidlais felly ni ddylen nhw gael un yn un eithriadol, ac rwy'n siŵr y bydd gan bobl ddiddordeb mawr o ddeall bod y Ceidwadwyr yn credu hynny.

O ran gwladolion tramor, mae Llywodraeth y DU wedi gwneud nifer o bethau ynghylch dinasyddiaeth sydd wedi tynhau hynny, ac mae hynny'n golygu nad yw nifer o bobl sy'n byw ac yn cyfrannu at waith a bywyd diwylliannol yng Nghymru yn gallu lleisio'u barn am y ffordd y caiff eu cynghorau lleol a'u gwasanaethau eu darparu. Credaf yn syml fod hynny'n anghywir, ac mae'r Llywodraeth eisiau cywiro hynny. O ran cymhwysedd, rydym ni'n dweud y dylai unrhyw un sydd â'r hawl i aros, byw, preswylio, gweithio a chyfrannu at y gymdeithas hon fod â llais ynghylch sut y caiff ei hethol.