Part of the debate – Senedd Cymru am 4:19 pm ar 19 Tachwedd 2019.
Yn wir, fe wnaf hynny. A gaf i ddiolch i Dai Rees nid yn unig am ei gwestiynau ond hefyd am ei frwydr ddiflino dros waith dur Port Talbot ac yn wir dros ddur y DU yn fwy cyffredinol? Dirprwy Lywydd, gwnaeth Dai Rees y pwynt pwysig iawn bod rhyfel masnach yr Unol Daleithiau-Tsieina yn dylanwadu ar yr heriau ac yn cyfrannu at yr heriau y mae Tata a'r diwydiant dur yn y DU yn eu hwynebu ar hyn o bryd, gan atal y galw o fewn y ddwy wlad. Nid wyf yn credu y bydd Donald Trump yn gwneud cymwynas â sector dur y DU, ond pan gytunir ar y cytundeb masnach hwnnw, bydd hynny'n rhyddhau potensial cynhyrchwyr dur o fewn y DU ac Ewrop ac yn darparu cyfleoedd yn benodol i Tata o fewn y gadwyn gyflenwi modurol.
Mae Dai Rees yn llygad ei le fod yn rhaid buddsoddi gwariant cyfalaf yn y cynhyrchion hynny a fydd yn cynnig y gwerth uchaf a'r lefelau enillion uchaf, ac mae un o bedwar maes gwaith y rhaglen drawsnewid yn ymwneud â'r angen i wella'r cymysgedd cynnyrch o fewn Tata. Byddwn i'n cytuno â Dai Rees fod yn rhaid ad-dalu teyrngarwch y gweithwyr gan anrhydeddu'r memorandwm cyd-ddealltwriaeth, ac rwy'n falch iawn fy mod wedi cael y sicrwydd ddoe ac yn wir heddiw gan Tata y byddai'n anrhydeddu'r memorandwm cyd-ddealltwriaeth.
Gallaf ddweud wrth yr Aelodau heddiw fod cynlluniau eisoes yn cael eu gwneud ar gyfer uwchgynhadledd fodurol ar 5 Rhagfyr, ac ar gyfer uwchgynhadledd weithgynhyrchu ehangach yn y flwyddyn newydd, i ystyried y cyfleoedd, ond hefyd yr heriau y mae gweithgynhyrchu uwch a'r sector dur yn eu hwynebu yn yr unfed ganrif ar hugain. Rwy'n mynd i sôn yn fyr am Orb. Gwn fod hwn yn gyhoeddiad ar wahân i newyddion ddoe, ond mae nifer o'r Aelodau wedi gofyn am ganlyniadau cyhoeddiad ddoe i'r gweithwyr hynny yn Orb. Rwyf i hefyd yn ei chael hi'n anodd dweud sut y gallai Tata golli 3,000 o swyddi yn Ewrop ond ar yr un pryd y gallai ddod o hyd i gyfleoedd i gynifer o weithwyr ffyddlon a medrus o Orb. Ond, fel y dywedais ychydig yn gynharach, bydd y rhan fwyaf o'r swyddi a gaiff eu colli oherwydd y cyhoeddiad ddoe wedi'u lleoli mewn swyddfeydd, tra bo'r rhan fwyaf o'r swyddi sy'n mynd i gael eu colli yn Orb yn swyddi coler glas. Dywedwyd wrthyf heddiw eto eu bod yn hyderus iawn y byddan nhw'n gallu dod o hyd i gyfleoedd o fewn Tata ar gyfer y gweithwyr hynny sy'n dymuno aros mewn cyflogaeth gyda Tata.
Cyfeiriais at y gadwyn gyflenwi yn fy natganiad. Soniodd Dai Rees hefyd am yr angen i ddarparu rhywfaint o sicrwydd ar gyfer y gadwyn gyflenwi ac, unwaith eto, dyna'r rheswm pam fy mod yn credu ei bod mor bwysig bod cyfarfod o fwrdd crwn y cyngor dur yn digwydd cyn gynted â phosib. Rwyf hefyd yn credu mai gorau oll po gyntaf y gall Tata roi gwybod i'r gweithwyr beth yw eu tynged. Yn amlwg, nid yw mynd trwy'r Nadolig a'r flwyddyn newydd a'u ffyniant ar gyfer y dyfodol yn y fantol yn sefyllfa dda i fod ynddi. Bydd yn cael sylw erbyn mis Chwefror, ond rwy'n obeithiol y bydd Tata yn gallu rhoi mwy o fanylion i gynifer o bobl â phosib cyn hynny.
Ac, o ran y fargen ddinesig, fel y dywedais i yn fy natganiad, rydym eisoes wedi darparu miliynau lawer o bunnoedd ar gyfer y sefydliad ym Mhrifysgol Abertawe, ac roeddwn yn falch hefyd bod CCAUC wedi dyfarnu £3 miliwn pellach i'r sefydliad. Nawr, o ran bargen dinas bae Abertawe, mae yna gynnig ar gyfer canolfan arloesi dur genedlaethol—fe'i gelwid yn ganolfan gwyddor dur gynt—a chynlluniwyd honno i adeiladu ar y sefydliad bellach. Mae'r cynnig yn rhan o brosiect ehangach, sef cefnogi arloesedd a thwf carbon isel. Mae'r prosiect yn dal i gael ei ddatblygu—nid yw wedi cael ei gyflwyno'n ffurfiol i'r Llywodraeth—ond rwy'n gwbl sicr y gallai gyfrannu at ddatblygu detholiad ehangach o gynhyrchion y gallai Tata eu darparu yn y dyfodol.