Mae'n rhaid imi longyfarch Prifysgol Caerdydd am edrych ar hyn mewn gwirionedd; am weld y cysylltiad rhwng trais yn gyffredinol a thrais mewn perthynas, a gwneud gwaith arno. Credaf fod angen gwneud mwy o waith. Yr unig beth sydd gennym yn y pennawd yw hynny'n union: ffigurau. Ond mae angen inni ddechrau deall beth sydd y tu ôl i'r ffigurau hynny, beth sy'n cynhyrchu'r ffigurau hynny? Pan fyddwn yn dweud ei fod yn fater iechyd cyhoeddus, mae hynny'n wir, ond bydd y creithiau emosiynol yn aros gyda phobl am oes, a bydd y straen feddyliol a'r stigma hefyd, o bosibl, yn aros gyda'r unigolion hynny am oes. Mae profi hynny mor ifanc, pan fyddwch yn cychwyn ar eich taith fel unigolyn annibynnol, yn wirioneddol anodd.

Oddeutu pum mlynedd yn ôl, cynhaliais arolwg cyflym ar-lein i 100 o bobl ifanc dan 21 oed, ac fe'm synnwyd gan yr ymatebion i sawl cwestiwn, ond un yn benodol: 'A ydych chi'n credu ei bod hi'n iawn i slapio eich partner?' Dywedodd dros 50 y cant, 'Ydw, mae hynny'n iawn', ac nid oedd gwahaniaeth mawr rhwng merched a bechgyn, er bod mwy o ferched na bechgyn yn meddwl bod hynny'n iawn. Felly, o wybod hynny, a chan wybod hyn yn awr, credaf mai'r peth gorau y gallwn ei wneud, wrth symud ymlaen, yw sicrhau, ym mhob man lle mae plant a lle mae plant yn ymgynnull, boed yn yr ysgol, mewn clwb chwaraeon, clwb ieuenctid, neu unrhyw leoliad arall, fod gennym raglenni wedi'u cefnogi a'u hariannu'n dda sy'n eu haddysgu am reolaeth, a sut beth yw rheolaeth. Os ydynt yn digwydd cyfarfod â rhywun sy'n dweud, 'Rwy'n credu ei fod yn wych, rwyt ti'n edrych yn hyfryd, gad i ni gael pryd o fwyd braf gartref', a bob tro, ni fyddant yn mynd â chi i unman heblaw lle maent yn byw, a chael eich ynysu fwyfwy, bydd rhai pobl ifanc yn meddwl bod hynny'n ganmoliaeth; ni fyddant o reidrwydd yn gweld y gallai hynny arwain at reoli, a sefyllfa a allai fod yn hynod o gamdriniol a pheryglus iddynt fod ynddi.

Mae llawer o sefydliadau'n cynnig y cymorth hwn, a llawer o sefydliadau a fyddai'n falch o'n helpu ni i helpu'r bobl ifanc hynny. Felly, fy nghwestiwn i yma heddiw yw, gan gwybod yr hyn rydym yn ei wybod yn awr, ni allwn fforddio ei anwybyddu, ni allwn fforddio i unrhyw un o'r bobl ifanc hynny ddod yn un o'r ystadegau a gefais, y canhwyllau yma—163 o fenywod a gafodd eu lladd gan ddynion y llynedd. Felly, mae'n rhaid inni ymyrryd yn awr, ac mae'n rhaid inni roi ein harian ar ein gair mewn gwirionedd.