Fel y dywedwyd, mae rhai ymchwiliadau pwyllgor yn denu mwy o sylw nag eraill, ond roedd yr ymchwiliad hwn yn taro tant gyda'r cyhoedd yn fwy na'r rhelyw, ac mae'n hawdd gweld pam, oherwydd bod mwy na 200 o fanciau wedi cau yng Nghymru ers 2008. Cawsom 874 o ymatebion i'r arolwg ar-lein, a dywedodd 87 y cant o gwsmeriaid bancio personol wrthym eu bod wedi cael eu heffeithio gan gau banciau, ac ar yr un pryd, dywedodd 78 y cant o gwsmeriaid bancio i fusnesau yr un peth.

Cafodd fy rhanbarth i ei tharo'n waeth na'r un, gyda chymunedau gwledig yn dioddef yn waeth na neb, a phe bawn yn ceisio enwi pob tref yr effeithiwyd arni, byddai fy amser yn dod i ben. Dyna pa mor wael yw'r sefyllfa hon. Mae gennym sefyllfa erbyn hyn lle nad oes gan drefi nodedig fel y Gelli Gandryll hyd yn oed unrhyw fanc stryd fawr ar ôl. Mae Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr wedi colli pedair rhan o bump o'u rhwydwaith bancio yn y pum mlynedd diwethaf.

Felly, dyna yw cefndir a chyd-destun yr ymchwiliad hwn, a gwnaethom waith da, ac edrychasom ar syniadau diddorol, fel model Preston, sy'n ddull cydweithredol sy'n canolbwyntio ar roi benthyg arian i fusnesau lleol hybu'r economïau lleol hynny.

Ond y realiti yw bod tua 86 y cant o bobl yn bancio gyda'r banciau mawr, a'r hyn nad yw yn yr adroddiad sy'n dweud fwyaf wrthyf fi, sef bod banciau mawr y stryd fawr wedi gwrthod rhoi tystiolaeth lafar. A pham y dylent? Fe roddasom £500 biliwn i achub y rhan fwyaf ohonynt gwta ddegawd yn ôl—£500 biliwn yn y 10 mlynedd diwethaf. Bedair blynedd yn ôl, cytunodd y diwydiant ar brotocol i leihau effaith cau banciau, mae'n ymddangos. Ond yn hollbwysig, mae Llywodraeth y DU wedi gadael iddynt ymryddhau o'u cytundeb banc-olaf-yn-y-dref a fyddai wedi eu hatal rhag amddifadu'r lleoedd y mae pawb ohonom yn eu gwasanaethu. Felly, pan gaeodd y gangen olaf yn y Gelli eleni, gwelaf fod rhai pobl yn galw ar gyngor Powys i gynnig ardrethi busnes is fel cymhelliad i'r banc aros. Rwy'n credu bod angen i ni wynebu'r gwir yma. Rydym yn sôn am fusnesau gwerth biliynau o bunnoedd. Maent yn gadael am eu bod yn gallu; nid ydynt yn gadael am na allant fforddio'r rhent neu am na allant fforddio aros. A beth bynnag, pam ar y ddaear y dylem ni, bwrs y wlad, sybsideiddio'r bobl hyn unwaith eto? Na.

Wrth wrthod rhoi tystiolaeth lafar i'n hymchwiliad, o'm rhan i mae'r banciau mawr wedi dangos yr un agwedd anystyriol ag y maent wedi'i dangos tuag at y cymunedau y maent wedi cefnu arnynt. Ac maent wedi cael gwneud hynny gan Lywodraethau Torïaidd olynol. Yn union fel y defnyddiodd y Torïaid yr argyfwng ariannol byd-eang fel esgus sinigaidd am ymosodiad ideolegol ar y wladwriaeth, i rwygo tyllau yn y system les a chwtogi gwasanaethau cyhoeddus a chilio'n gyffredinol rhag eu cyfrifoldebau cymdeithasol, cafodd ei ddefnyddio gan y banciau i ddiswyddo degau o filoedd o weithwyr a chau drysau'r siop i gael mwy fyth o elw.

Wrth gwrs, rwyf am fod yn glir yma fy mod yn siarad am y banciau mawr; nid wyf yn sôn am y cwmnïau cydfuddiannol yr aethom i'w gweld ac a oedd â'u gwreiddiau'n ddwfn yn eu cymunedau am eu bod yn teimlo'n rhan o'r cymunedau hynny, ac a oedd am barhau i wasanaethu'r cymunedau hynny. Felly, roeddwn eisiau gwneud hynny'n glir.