A gaf fi ddiolch i chi, Lywydd? Ac rwy'n mynd i wneud y cynnig, fel y mae ar y papurau heddiw.

Nawr, mae'n ddiddorol, onid yw, unwaith eto, i weld o welliant Llywodraeth Cymru, sut y mae plaid sydd wedi bod mewn grym ers 20 mlynedd yn trin beirniadaeth a wneir gan yr wrthblaid swyddogol yn y Cynulliad hwn? Mae seiborgiaid gwleidyddiaeth Cymru yn parhau i ddileu'r gwirionedd os yw'n rhwystro'r hyn y maent am i bobl Cymru ei wybod am gyflawniad eu Llywodraeth. Felly, yn ystod y ddadl hon, rwy'n gobeithio y bydd y Cynulliad yn gwrthod 'meddwl grŵp Cymru' ac yn cydnabod yr hyn a wnaeth gwleidyddiaeth un blaid i'n system addysg er 2006—y dyddiad y dechreuasom gymryd rhan yng nghanlyniadau PISA. Oherwydd pa newidiadau bynnag a fu o dan y Gweinidog Addysg, o blaid wahanol, Prif Weinidogion Llafur olynol sy'n atebol yn y pen draw.

Pam y mae'r Llywodraeth wedi dileu ein cynnig cyfan? Pam rydych chi'n wfftio'r hyn y mae gan ein hetholwyr hawl i'w wybod ac anwybyddu'r cwestiynau y cawsom ein hethol i'w gofyn? Buaswn yn barod i gydnabod gwelliannau ar ffigurau 2015, ond mae'r Llywodraeth yn gwbl dawedog ynglŷn â'r ffaith bod ffigurau 2015 ymysg y gwaethaf a gawsom erioed. Mae'r ddadl hon yn edrych yn llawer pellach na hynny.  

Fe ddywedwch fod gwelliant mewn gwyddoniaeth, nid gwelliant sylweddol, yn ôl y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd—tri phwynt—ond da iawn, athrawon a disgyblion ar gael hynny. Ond mae'n dal i fod yn ostyngiad o 17 pwynt ers 2006. A ydych chi wir yn disgwyl inni groesawu hynny? Nid yw cynnydd o ddau bwynt mewn darllen a chynnydd o bedwar pwynt mewn mathemateg ers 2006, eto, yn sylweddol yn ôl y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd. Unwaith eto, mae'n rhaid imi ddweud, eu sylw hwy, nid fy sylw i, er fy mod yn credu bod gwelliant mewn mathemateg ers i gyflawniad yn y pwnc fod ar ei isaf erioed yn 2012 yn werth canmol athrawon yn ei gylch. Rwy'n credu eu bod wedi gwneud yn wych ar hynny.

Yr argraff a gaf fi yw eich bod yn gobeithio y bydd y gwelliannau cymedrol hyn eleni yn celu dirywiad yn yr wybodaeth a'r sgiliau a nodwyd yn y profion PISA dros y 12 mlynedd diwethaf—blynyddoedd pan gawsom ein llywodraethu gan y Blaid Lafur. Ac os nad yw ein sgoriau gwyddoniaeth yn ddigon i adael y botel siampaen honno, neu ei thynnu oddi ar y silff, nid yw'r ffaith bod sgoriau darllen a mathemateg Cymru eto ond yn ôl i lle dechreuasant 12 mlynedd yn ôl yn rheswm dros ddathlu. Dylem fod ar y blaen yn y degawd diwethaf, nid yn dal i lusgo ar ôl gwledydd eraill y DU. Dyna 12 mlynedd o'n plant a'n pobl ifanc nid yn unig yn llusgo ar ôl eu cyfoedion yn yr Alban, Gogledd Iwerddon a Lloegr, ond ar ôl y plant a'r bobl ifanc yng Nghymru a aeth o'u blaenau. Dyna rydym yn gofyn i'r Llywodraeth ymddiheuro amdano. Mae eich dathliad yn sgil ailgyrraedd y status quo, pan oedd y status quo hwnnw ei hun yn destun pryder, yn fynegiant perffaith o gyffredinedd nad yw'n adnabod dim sy'n uwch nag ef ei hun, ac felly, gwrthodwn eich gwelliant.

Ac mae'n ddrwg gennyf orfod ei wneud. Hoffwn groesawu'r lleihad yn y bwlch rhwng ein dysgwyr mwyaf difreintiedig a'u cyfoedion a'r canlyniadau gwell i gyflawnwyr uwch, oherwydd mae hynny'n awgrymu bod rhai o'r cyflawnwyr uwch hynny'n dod o gefndiroedd difreintiedig—plant sydd, at ei gilydd, yn cael eu gorgynrychioli o hyd yn y carfanau sy'n perfformio ar lefelau is. Rwy'n credu y byddai ein cynlluniau ar gyfer premiwm disgybl i blant sy'n derbyn gofal yn cyfrannu at leihau'r bwlch hwnnw yn ogystal â chodi cyrhaeddiad cyffredinol.  

Er hynny, mae'r grant datblygu disgyblion yn ddull sylweddol a sefydledig o wella canlyniadau i'n disgyblion mwyaf difreintiedig. Ond mae ein plant mwyaf difreintiedig yn dal i gael sgoriau is mewn darllen, sef yr archwiliad dwfn eleni, na phlant tebyg yng ngwledydd eraill y DU. Ac ar gyfer ein disgyblion lleiaf difreintiedig, mae'r bwlch hwnnw'n tyfu hyd nes y bydd eu sgôr darllen yn 40 pwynt y tu ôl i'w cyfoedion yn Lloegr ac yn 20 pwynt y tu ôl i gyfartaledd y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd. Mae bwlch cyrhaeddiad arall yma—un enfawr, Weinidog—ac ni ellir ei anwybyddu.

A chyn bod unrhyw un eisiau siarad amdanynt, cyfartaleddau'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, gadewch i ni gofio, at ei gilydd, nad ydynt wedi gwella'n arbennig eleni. Ac nid ydynt yn gyfartaledd y gwledydd sy'n cymryd rhan hyd yn oed. Nid ydynt erioed wedi cynnwys y sgorwyr uchaf yn y profion hyn fel taleithiau Tsieina a Singapôr. Fel gyda chyllid fesul disgybl, ni allwch hawlio gwelliant am ddim rheswm gwell na bod y rhai o'ch cwmpas yn gwaethygu.

Nawr, rwy'n sylweddoli y bydd rhai ohonoch chi eisiau peintio hyn fel beirniadaeth o blant, athrawon ac arweinwyr ysgolion, ond nid yw hynny'n wir o gwbl. Mae'r ffaith bod yna welliant o gwbl yn dyst, yn wir, i waith disgyblion ac athrawon. Dyma'r bobl sydd â phrofiad beunyddiol o fywyd ysgol ac sy'n gorfod ymdopi â newid polisi, blaenoriaethau addysgol, academaidd a lles sy'n newid, newidiadau mewn dulliau magu plant, cyllid is fesul disgybl dros nifer o flynyddoedd, setliadau cyllido mwyfwy anodd gan gynghorau, gostyngiad yn niferoedd athrawon, a phrinder adnoddau. Er bod 79 y cant ohonynt wedi bod ar gyrsiau datblygiad proffesiynol yn ddiweddar, y ffaith bod athrawon yn llwyddo i gael unrhyw lwyddiant, mewn gwirionedd, yn y newid ffocws hwn o gaffael gwybodaeth i gymhwyso gwybodaeth, yn erbyn y cefndir hwn yw'r un peth rwy'n credu y gallwn ei longyfarch. Mae'n newid pwyslais y mae pob un ohonom yn cytuno ag ef mewn egwyddor. Cytunwn â rhan (a) o welliant Plaid Cymru, ond rydym yn rhannu eu pryderon ynglŷn â sut y bydd hyn yn gweithio'n ymarferol, a hyd nes y gwelwn y cynigion manwl ar gyfer y cwricwlwm newydd ym mis Ionawr, rhaid i'n cefnogaeth barhau i fod yn un mewn egwyddor.  

Rwy'n cytuno â chi, Weinidog. Mae gwir raid i rywbeth newid. Fel Ceidwadwyr Cymreig, credwn y dylai athrawon fod yn rhydd i addysgu, heb eu llyffetheirio ac eithrio gan fframwaith llywodraethu rhagorol ac atebolrwydd cadarn, credadwy a pherthnasol. Rydym am i hyn weithio, ond o gofio sgoriau is yr Alban mewn gwyddoniaeth a mathemateg yng nghyfnod Donaldson, mae angen i ni fod yn wyliadwrus hefyd. Ac mae angen i ni fod yn wyliadwrus gan fod y canlyniadau TGAU, canlyniadau pellach diwygiadau a gynlluniwyd i alinio'n well â PISA wedi'r cyfan, yn is yn yr ystod A* i C, er gwaethaf y cynnydd yn y sgoriau A*. Ymddengys bod hynny'n cael ei adlewyrchu yng nghanfyddiadau PISA hefyd. Mae'r canlyniadau PISA hynny'n dangos yn ogystal fod perfformiad gwell gan ein cyflawnwyr uchaf, sy'n dod â ni'n nes at gyfartaledd y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, yn dal i fethu mynd â ni dros y llinell. Nid yw'r perfformiad yn well nag yn 2006, ac wrth gwrs, mae'n waeth o 17 o bwyntiau mewn gwyddoniaeth.

Efallai y cofiwch imi fynegi pryderon fod y rhai a fydd yn y garfan nesaf o ddisgyblion sy'n gwneud profion PISA eisoes yn dangos cyrhaeddiad is yng nghyfnod allweddol 2 a chyfnod allweddol 3 nag ar unrhyw adeg ers 2007, felly blwyddyn yn unig ar ôl 2006. Ni fydd gorfodaeth bellach ar ysgolion i osod targedau ar gyfer Cymraeg neu Saesneg a mathemateg. Os nad yw'r disgyblion hyn yn gwneud cystal ar y cam hwn yn eu taith ysgol na'r rhai a aeth ymlaen i wneud yn siomedig mewn profion PISA yn y 12 mlynedd diwethaf, dylai hyn fod yn canu larymau yn awr os yw'r arwyddion cynnar hyn o welliant i ddatblygu'n unrhyw beth o werth.

Ac felly down at bwynt 3 ein cynnig. Mae Plaid Cymru'n hoffi newid unrhyw gyfeiriadau cadarnhaol at Lywodraeth y DU, felly ni fyddwn yn cefnogi gwelliant diangen, ond rydym yn dod o'r un lle yma fwy neu lai. Weinidog, fe fyddwch wedi gweld adroddiad y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg ar gyllido ysgolion. Nid yw sicrhau mwy o arian yn y gyllideb ar gyfer addysg yr un fath â sicrhau mwy o arian i ysgolion. Mae ein cynnig ni a gwelliant Plaid Cymru'n sôn am arian i ysgolion. Mae adroddiad PISA yn sôn am gwynion athrawon ynglŷn â diffyg adnoddau. Credaf fod hyn wedi dod i'r pen yn awr, a bydd angen i chi ddweud wrthym, er nad chi yw'r Gweinidog llywodraeth leol, sut y bwriadwch sicrhau y bydd unrhyw arian ychwanegol i ysgolion yn y gyllideb y mis nesaf yn cyrraedd yr ysgolion hynny mewn gwirionedd.

Byddaf yn eich deall yn buddsoddi yn y blynyddoedd cynnar—mae'n flaenoriaeth gan Lywodraeth Cymru a dyma lle bydd angen gwneud gwaith sylfaenol, gan gynnwys buddsoddi mewn dysgu Cymraeg. Deallwn mai dyna'n rhannol pam y mae Estonia yn gwneud yn dda. Ond mae £195 miliwn yn dod i floc Cymru o ymrwymiad addysg y DU a £35 miliwn ar gyfer anghenion dysgu ychwanegol. Mae ein hysgolion angen hynny'n gyflym ac yn uniongyrchol, a byddwn yn edrych ar gyllideb mis Ionawr i weld sut y bwriadwch ei gael iddynt. Fel arall, bydd y broses o ddenu athrawon newydd i'r proffesiwn yn arafu ymhellach. Fe gofiwch i ni drafod targedau Cyngor y Gweithlu Addysg a'u diffyg cysylltiad â nifer yr athrawon sy'n cymhwyso yng Nghymru eleni. Nid oes unrhyw un am weithio mewn sefydliad heb ddigon o fuddsoddiad a chwestiynau ynglŷn â lle mae arian y gallent fod wedi'i gael yn mynd mewn gwirionedd. Mae'n rhaid i mi ddweud mai'r un canfyddiad PISA rwy'n ei gael yn eithaf anodd ei ddeall oedd bod gan ysgolion yng Nghymru ddigon o athrawon, pan fyddwn yn clywed, yn y pwyllgor ac yn y Siambr hon, am absenoldeb athrawon a dibyniaeth ar asiantaethau cyflenwi wedi'u rheoleiddio'n wael.

Ond mae llawer i'w gasglu o'r adroddiad PISA hwn, ac rwy'n gobeithio y bydd eraill yma heddiw'n nodi, efallai, y manylion y tu ôl i'r sgoriau darllen hynny; problem barhaus bosibl gyda gwerthusiad athrawon o faterion disgyblu; a rôl y sgrin ddigidol mewn dysgu a llesiant—y canfyddiadau siomedig, mewn gwirionedd, ar lesiant o gymharu, efallai, â'r hyn a glywsom gan Estyn ychydig fisoedd yn ôl yn unig.

Bydd y canlyniadau PISA nesaf yn cael eu craffu gan y Senedd Cymru nesaf. Mae'r targed cyffredinol o 500 yn ymddangos mor bell heddiw ag y byddai wedi edrych yn 2006. Eto i gyd, mae angen inni ei gyrraedd; mae angen i ni gyflawni ar yr holl flynyddoedd rydym wedi siarad yn y Siambr hon am blant yn cyflawni eu potensial, er mwyn eu hunain, er mwyn cydlyniant cymunedol, er mwyn gwell ffyniant economaidd. Oherwydd hynny, nid yw'r cyfartaledd byth yn mynd i fod yn ddigon da i'n haddysg.