Part of the debate – Senedd Cymru am 5:26 pm ar 11 Rhagfyr 2019.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddiolch i bawb sydd wedi cyfrannu at ddadl bwysig yn fy marn i, lle rydym i gyd yn rhannu'r uchelgais i weld ein system addysg yma yng Nghymru yn gwella? Os caf ddechrau gyda'r pethau lle rydym yn rhannu tir cyffredin gyda'r Llywodraeth, rydym ninnau hefyd eisiau llongyfarch yr athrawon sydd wedi helpu disgyblion yn ein hysgolion i lwyddo yn eu haddysg. Rydym am i'r llwyddiant fod hyd yn oed yn fwy amlwg yn y gwelliannau i sgoriau PISA yn y dyfodol, ond ni ellir gwadu bod angen i ni wneud gwelliannau sylweddol o hyd.
Mae'n amlwg iawn o'r araith agoriadol gan Suzy Davies, a oedd yn cyfleu hyn yn dda iawn yn fy marn i, ein bod wedi bod yn dathlu cyrraedd y cyfartaledd i bob pwrpas yr wythnos diwethaf, dathlu bod yn y canol o ran sgoriau PISA y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd—ychydig yn is, er nad yn sylweddol is na'r cyfartaledd efallai, yn ystadegol. Ond serch hynny, mae'r cyfartaledd hwnnw, wrth gwrs, wedi symud i lawr ers y canlyniadau PISA blaenorol, felly nid yw'n rhywbeth y dylem fod yn anelu ato mewn gwirionedd. Dylem fod yn anelu at fod ymhell uwchlaw'r cyfartaledd hwnnw, ac wrth gwrs, yr un genedl sy'n sylweddol uwch na'r cyfartaledd hwnnw yn y DU yw Lloegr, lle bu diwygiadau addysgol sylweddol sydd wedi cael cryn dipyn o lwyddiant. A dyna pam rwy'n cytuno â datganiad Helen Mary Jones yn gynharach lle dywedodd—ac mae gennym, unwaith eto, welliant hunanglodforus a hunanfodlon arall wedi’i gyflwyno gan y Llywodraeth, ac mae'n siomedig nad ydynt wedi cydnabod difrifoldeb y sefyllfa rydym ynddi mewn gwirionedd.
Cyfeiriodd Huw Irranca -Davies—yn wir, parablodd yn huawdl—am y diwygiadau a gafwyd yng Nghymru. Nawr, rydym wedi cefnogi rhai o'r diwygiadau hynny, ond rydym yn poeni braidd ynglŷn â chyflymder y gwelliant a welsom yma yng Nghymru, ac rydym yn pryderu hefyd ei bod hi'n ymddangos bod llawer o'r diwygiadau i raddau helaeth, er nad yn gyfan gwbl, yn efelychu diwygiadau a fu’n digwydd yn yr Alban. Wrth gwrs, gwyddom eu bod wedi dioddef dirywiad sylweddol yn y system addysg yn yr Alban wrth gael eu mesur yn erbyn canlyniadau a sgoriau PISA.
Nawr, fel y nodwyd yn ystod y ddadl, rwy'n cydnabod mai dim ond un o'r pethau y byddwch yn edrych arnynt wrth ystyried ansawdd eich system addysg yw PISA. Mae'n rhaid i chi ei driongli â data a gwybodaeth arall, a gwnaed y pwynt hwn gan nifer o bobl yn y ddadl. Dyna pam rwy'n credu ei bod hi'n bwysig ystyried canlyniadau TGAU, ac roedd rhai elfennau o welliant yn y canlyniadau hynny y llynedd, ond roedd rhai elfennau hefyd nad oeddent wedi gwella, ac roedd peth llithro’n ôl mewn rhai meysydd. Felly, rwy'n credu ei fod yn ddarlun cymysg, a dweud y gwir, o ran TGAU. Ac wrth gwrs, cyfeiriodd David Melding at y ffaith ein bod wedi gweld dirywiad eithaf sylweddol mewn rhai o'r cyfnodau allweddol eraill hefyd, ac nid wyf yn credu bod hynny o reidrwydd yn argoeli'n dda ar gyfer y dyfodol.
Cyfeiriwyd hefyd, wrth gwrs, at y ffaith bod adroddiad y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd yn edrych ar fwy na’r sgoriau mewn darllen, mathemateg a gwyddoniaeth, a'i fod hefyd yn edrych ar bethau eraill a allai fod yn effeithio ar y system addysg. Mae rhai o'r canfyddiadau hynny, a ddarllenwyd i ni, am ddarllen a phethau eraill, yn peri cryn bryder. Ond roedd rhai o'r pethau eraill na chyfeiriwyd atynt a gynhwyswyd yn yr adroddiad hwnnw yn bethau fel yr ymgysylltiad ar gamddefnyddio sylweddau yng Nghymru o gymharu â rhannau eraill o'r DU. Rydych chi ddwywaith mor debygol o fod wedi yfed alcohol neu gymryd cyffuriau ymhlith y garfan PISA honno o gymharu â'r sefyllfa yn Lloegr, ac mae hefyd yn gyfradd uwch nag yn yr Alban. Rwy'n credu bod hynny'n achos pryder difrifol, mewn gwirionedd, a chredaf fod angen i ni weithredu i fynd i'r afael â hynny.
Roeddwn yn falch iawn o glywed David Melding yn cyfeirio’n gwbl briodol at y ffaith bod angen inni ystyried llesiant a phlant sy'n derbyn gofal yn ein cynlluniau ar gyfer y dyfodol, ac rwyf am ganmol y Llywodraeth am gydnabod bod hyn yn rhywbeth y mae angen i'r cwricwlwm newydd ganolbwyntio ychydig mwy arno, yn enwedig o ystyried yr ystadegau eraill sydd hefyd fel pe baent yn dangos bod gennym broblem fwy yma nag mewn rhannau eraill o'r DU.
Yn olaf, os caf, rwyf am droi at adnoddau, sy'n amlwg yn rhwystro gallu ein hathrawon i wneud eu gwaith. Nid fi’n unig sy'n dweud hynny. Nid y Ceidwadwyr Cymreig yn unig sy'n dweud hynny. Dyna mae adroddiad y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd ei hun yn ei ddweud, a'r athrawon a samplwyd. Felly, dywedodd 41 y cant o'r athrawon yng Nghymru a gymerodd ran yn yr arolwg nad oedd ganddynt adnoddau i allu gwneud eu gwaith—fod hynny'n rhwystro eu gallu. Mae hynny'n cymharu â 22 y cant o'r rhai a holwyd yn Lloegr, gwahaniaeth enfawr. Felly, rwy'n credu bod dweud nad yw adnoddau'n broblem fawr yn peri pryder gwirioneddol.
Wrth gwrs, nododd Mohammad Asghar y bwlch cyllido sylweddol yr amcangyfrifodd yr NASUWT ei fod yn £640 y flwyddyn y disgybl—bwlch enfawr. Gwyddom nad yw'n gyllid nad yw gennych; mae gennych £1.20 am bob £1 a roddir ar gyfer addysg pob disgybl yn Lloegr. Ac eto, gwyddom o'ch ffigurau eich hun, a ryddhawyd gan y Gweinidog Cyllid ychydig wythnosau yn ôl, mewn gwelliant i'n dadl, nad ydych ond yn gwario £1.06 o'r £1.20 ar hyn o bryd. Hoffwn ofyn i chi—ac os ydych am ymyrryd, buaswn yn hapus iawn i ildio—ble mae gweddill yr arian wedi mynd?