8. Dadl Plaid Cymru: Teuluoedd Incwm Isel

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:47 pm ar 8 Ionawr 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Adam Price Adam Price Plaid Cymru 6:47, 8 Ionawr 2020

(Cyfieithwyd)

Mae arnaf ofn fod fy amser yn gyfyngedig iawn.

Rwy’n meddwl mai Leanne a dynnodd sylw at y cyfoeth o dystiolaeth a geir yn rhyngwladol ar werth taliadau trosglwyddo arian parod yn hytrach na thaliadau o fath arall. Mae dadl yn mynd rhagddi wrth gwrs rhwng manteision gwasanaethau sylfaenol cyffredinol ac incwm sylfaenol cyffredinol, y cyflog cymdeithasol y cyfeiriodd Joyce Watson ato, ond mae'r dystiolaeth yn eithaf ysgubol mewn gwirionedd fod taliadau trosglwyddo gan y wladwriaeth i deuluoedd incwm isel yn ganolog i greu gwladwriaeth les. Mae’n gwneud gwahaniaeth materol enfawr i fywydau pobl mewn pob math o ffyrdd: mae'n lleihau iselder ôl-enedigol; mae'n lleihau ysmygu yn ystod beichiogrwydd; mewn gwirionedd, mae’n cadw plant yn fyw am mai tlodi yw un o'r ffactorau allweddol yng nghyfraddau marwolaethau cynnar plant o dan un oed. Felly, mae iddo ganlyniadau cadarnhaol enfawr yn gyffredinol. 

Credaf fod Siân Gwenllian wedi ein hatgoffa bod y methiant y cyfeiriais ato—methiant Llywodraeth y DU i gyrraedd y targed 20 mlynedd—hefyd yn fethiant yma yng Nghymru, oherwydd, wrth gwrs, mabwysiadwyd y targed hwnnw tua 2003, a chafodd ei ddileu yn 2016. Rwy'n deall y cyd-destun i hynny, ond mae gennym gyfle yn awr i wynebu’r her a derbyn nad yw’r atebion yn mynd i ddod o San Steffan, ac mewn gwirionedd gallwn ddysgu gwersi o'r model y mae Llywodraeth yr Alban yn ei ddatblygu, edrych ar y gwersi yno a mynd hyd yn oed ymhellach na hwy o ran lefel y budd rydym yn siarad amdano. 

Wrth gwrs ei bod hi'n iawn, fel y dywedodd y Gweinidog, na all taliad plant yng Nghymru fod yn ateb i bob problem. Wrth gwrs fod yn rhaid i chi fabwysiadu ymagwedd gynhwysfawr tuag at leihau tlodi, ond mae'r holl dystiolaeth yn dweud yn gynyddol fod yn rhaid i daliadau trosglwyddo fod yn ddull canolog gan unrhyw Lywodraeth. A phan fo gennym Lywodraeth yn San Steffan nad yw'n cyflawni ei chyfrifoldebau, mae'n rhaid inni lenwi'r gwactod hwnnw, onid oes? Hynny yw, dyna pam y cawsom ein creu: ar gyfer yr union amgylchiadau hyn. 

Roedd y dadleuon yn yr adroddiad yn erbyn datganoli lles yn ddiddorol, ac roedd rhai ohonynt yn canolbwyntio ar 'undod cymdeithasol' fel y'i gelwir. Wel, yn gynyddol, nid yw’n undod cymdeithasol mwyach; mae'n undod gwrthgymdeithasol—ydy? Hynny yw, mae'r math o newidiadau yn y polisïau budd-daliadau ac ati yn mynd â ni i sefyllfa, fel y clywsom, lle gallem weld hyd at 40 y cant o'n plant yn byw mewn tlodi. Felly, mae'r syniad hwn mewn gwirionedd yn rhan o'r pecyn sydd ei angen arnom yn awr i ddiogelu ein plant. Oherwydd, ni all y plant hyn fforddio aros pum mlynedd i ethol Llywodraeth Lafur yn San Steffan, neu 10 mlynedd yn y senario waethaf y mae rhai yn y Blaid Lafur yn pwyntio ati, yn dibynnu ar ganlyniad yr etholiad ar gyfer yr arweinyddiaeth yn ôl pob tebyg. Edrychwch, ni all y plant hynny fforddio aros, bydd yn rhaid iddynt fyw gyda chanlyniadau hynny am genedlaethau. Gallwn wneud gwahaniaeth. Gadewch i ni edrych ar y pwerau dros les, ond yn enwedig y syniad hwn o greu taliad plant yng Nghymru a fydd yn profi gwerth creu'r sefydliad hwn yn y lle cyntaf.