Diolch, Lywydd. Mae un o bob tri o blant Cymru'n byw mewn tlodi, ac mae'r ffigur hwn yn codi, ac mae'n gondemniad damniol o effaith agenda gyni greulon y Ceidwadwyr a thoriadau i les yn sgil hynny, ac 20 mlynedd o lywodraethu aneffeithlon gan Lafur Cymru. Mae'r Sefydliad Astudiaethau Cyllid wedi nodi, os nad oes unrhyw newid, fod y ffigur tlodi plant yn debygol o gynyddu i 40 y cant o holl blant Cymru yn byw mewn tlodi erbyn 2020—eleni, hynny yw—ac mae diwygio lles yn ffactor pwysig.

Pryd bynnag y cyflwynir cynigion radical i fynd i'r afael â hyn, ymateb ceidwadwyr, yn y Blaid Geidwadol a'r Blaid Lafur, yw gofyn yn rhethregol, 'Faint y mae hyn yn ei gostio?' Cwestiwn gydag is-destun, 'Faint o dreth rydych chi'n mynd i godi ar fy incwm mawr i dalu am y cynllun ar gyfer pobl dlawd?' Felly, mae'n werth gosod rhywfaint o gyd-destun ar gyfer hyn yn gyntaf. Mae tlodi'n costio £3.6 biliwn o wariant cyhoeddus i Gymru o ran ei ganlyniadau bob blwyddyn. Er enghraifft, mae gwariant ar iechyd a gwasanaethau cymdeithasol yn ymdrin â'r afiechydon a achosir gan dlodi. Ac wrth gwrs, bydd y gost o dalu £35 yr wythnos am bob plentyn ar aelwyd incwm isel yn amrywio yn dibynnu ar sut rydym yn diffinio incwm isel a pha mor benodol y mae angen i ni fod. Gydag amcangyfrif o 200,000 o blant yn byw mewn tlodi, byddai rhoi'r taliad i bob plentyn mewn tlodi yn costio oddeutu £364 miliwn y flwyddyn, er y gallai opsiynau eraill i ddiffinio cymhwysedd olygu bod y bil yn cynyddu neu'n lleihau'n sylweddol.

Ar hyn o bryd, rydym am gadw'r holl opsiynau ar y bwrdd am ein bod eisiau lleihau tlodi plant, a thra na fydd gennym bwerau dros weinyddu lles, bydd angen inni negodi â'r Adran Gwaith a Phensiynau fel na fyddai'r taliad arian parod yn cael ei dynnu o fudd-daliadau eraill—ac ni fuaswn yn synnu pe bai'r adran benodol honno'n ddigon milain i wneud hynny. Ond mae'r egwyddor o ychwanegu at incwm yr aelwydydd sy'n ennill y lefelau isaf o gyflog yn un a ddylai gael consensws gwleidyddol, yn seiliedig ar y dystiolaeth o'i heffeithiolrwydd.

Mae rhai rhannau o'r cyfryngau yn y DU wedi bod yn ymladd rhyfel propaganda di-baid i argyhoeddi pobl bod y problemau economaidd sy'n eu hwynebu naill ai'n fai ar fewnfudwyr neu'r tlawd anhaeddiannol, da i ddim, yn hytrach na Wall Street yn amnewid diffyg credyd. Mae ychwanegu at incwm teuluoedd incwm isel yn gweithio. Mae hyd yn oed y cylchgrawn Americanaidd asgell dde The Atlantic yn cefnogi'r egwyddor hon, ac mae'n dadlau:  

Mewn llawer o achosion, mae rhaglenni arian parod yn llawer mwy effeithiol na throsglwyddiadau mewn nwyddau wrth droi doleri a wariwyd yn ganlyniadau cadarnhaol.

Nid oes yr un o'r rhaglenni a werthuswyd o bob rhan o'r byd yn gweld bod taliadau arian parod yn arwain at fwy o ddefnydd o dybaco neu alcohol fel y byddai'r propaganda rhagfarnllyd bob amser yn dymuno i bobl ei gredu. Dengys y dystiolaeth fod y rhaglenni hyn yn rhatach na dewisiadau amgen. Felly, y ffyrdd rhataf a mwyaf effeithiol o fynd i'r afael â'r problemau a achosir gan incymau isel yw sicrhau bod yr incwm hwnnw'n uwch. Pwy fyddai wedi meddwl y fath beth? Felly, gyda Chymru'n profi'r cyfraddau uchaf o dlodi plant yn y DU, ac 20 mlynedd o fentrau aflwyddiannus a chyfyngu ar yr hyn y dylai Cymru fod wedi bod yn ei wneud, onid yw'n bryd bellach am newid radical i'n dull o weithredu? Mae Plaid Cymru'n credu hynny.