Part of 1. Cwestiynau i'r Gweinidog Addysg – Senedd Cymru am 1:56 pm ar 15 Ionawr 2020.
Diolch yn fawr am hynny. Mae hynny'n glir. Mae mater Erasmus yn codi rhai cwestiynau eraill yn fy meddwl, lle na fyddem, efallai, yn cytuno i’r un graddau, rwy'n credu—ond nid wyf wedi’i grybwyll eto—yn ymwneud ag iechyd ehangach y sector addysg uwch. Roedd adroddiadau ar y cyfryngau dros y penwythnos yn dweud yn glir fod addysg uwch yn wynebu heriau mawr iawn. Dywedodd Is-Ganghellor Prifysgol Metropolitan Caerdydd—ac rwy’n dyfynnu—mai’r sgwrs o fewn y sector yn awr yw, ‘Pa mor fawr yw eich diffyg?’, nid a oes diffyg neu beidio.
Rwy'n deall bod rhai costau, fel y rhai sy'n gysylltiedig â phensiynau, wedi achosi i ddiffygion edrych yn fwy eleni, ond mae'n amlwg fod y mwyafrif o sefydliadau yn gweithredu yn y coch a bod gostyngiad parhaus hefyd yn nifer yr ymgeiswyr a dderbynnir yng Nghymru a chwymp o 17,000 yng nghyfanswm y ceisiadau ers 2016. Nawr, rwy'n siŵr eich bod yn ymwybodol iawn o effaith economaidd ehangach prifysgolion Cymru, ac rydym wedi gwyntyllu rhai o'r dadleuon hynny yma dros yr ychydig fisoedd diwethaf. Mae'n peri pryder i ni ym Mhlaid Cymru fod hanner myfyrwyr Cymru wedi dewis gadael y wlad a mynd i astudio mewn prifysgol yn rhywle arall. Nid ydym yn dweud na ddylent fynd, ond rydym yn pryderu bod dros eu hanner wedi penderfynu mynd, ac rydym yn gweld na chafodd y draen dawn o Gymru a fu'n digwydd dros ddegawdau mo'i atal gan Lywodraethau blaenorol yma yng Nghymru.
Felly, fy nghwestiwn i chi, fy nghwestiwn olaf, yw hwn: beth rydych yn ei wneud yn wahanol i sicrhau y gallwn newid y sefyllfa ac annog llawer mwy o bobl i aros ac i gael eu haddysg yng Nghymru? A hoffwn ddweud, i gloi, nid yw'n ymwneud â pheidio ag annog pobl i fynd i rywle arall i astudio, ond er mwyn sicrhau bod gennym sector addysg uwch llwyddiannus a bywiog yma yng Nghymru, mae'n rhaid inni gydnabod yr angen i edrych ar sut y gallwn gadw rhai o’r myfyrwyr hynny yma yng Nghymru oherwydd mae hynny'n rhan annatod o'r broblem ar hyn o bryd.