10. Dadl Fer: Cymru a'r economi ddiwylliannol: Manteision economaidd y diwydiannau creadigol a'r celfyddydau mewn Cymru greadigol

Part of the debate – Senedd Cymru am 7:15 pm ar 29 Ionawr 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lord Dafydd Elis-Thomas Lord Dafydd Elis-Thomas Independent 7:15, 29 Ionawr 2020

Fel y dywedais i gynnau, rydym ni yn lansio Cymru Greadigol heno, ac er bod pob diwydiant yng Nghymru yn cyfrannu mewn ffordd allweddol tuag at ein cymdeithas ni, mae gan y diwydiannau creadigol ffordd unigryw o gyfrannu. Nid yn unig ydy'r sector creadigol yn creu swyddi a chyfoeth yn rhan o'r economi, fel diwydiannau eraill, ond mae'r sector creadigol yn cyfrannu tuag at greu hunaniaeth a brand cenedlaethol i Gymru yn rhyngwladol. Ac mae hyrwyddo brand, a hunaniaeth a diwylliant Cymru yn codi proffil Cymru yn fyd-eang.

Dwi'n gwybod bod fy nghydweithwraig, y Gweinidog sy'n gyfrifol am faterion rhyngwladol a'i hadran yn awyddus iawn ein bod ni'n parhau i gydweithio gyda'n gilydd a gyda'r Gweinidog Addysg, yn y rhan yna o'n gwaith, oherwydd mae'n ffordd uniongyrchol i ni gyfrannu. Fel pob gwlad o faint canolig yn y byd, rydym ni'n gallu defnyddio ein diwylliant i ddathlu, nid yn unig ein hunaniaeth ein hunain, ond i gyfrannu'r diwylliant unigryw yna y tu allan i'n ffiniau. 

Mae hefyd yn bwysig, fel dywedodd Rhianon, i ailadrodd bod y sector diwydiannau creadigol yn fusnes economaidd aruthrol o bwysig; mae wedi tyfu yn gyflymach nag unrhyw fusnes cyfatebol arall yn y blynyddoedd diwethaf. Ac, fel y clywson ni, mae cyfraniad uniongyrchol y diwydiannau creadigol at economi Cymru yn sylweddol—tua £2.2 biliwn y flwyddyn o drosiant, a dros 56,000 o bobl yn cael eu cyflogi yn uniongyrchol yn y diwydiant.

Mae'n bwysig pwysleisio hefyd bod effaith economaidd y diwydiannau creadigol yn ymestyn y tu hwnt i'r diwydiannau hynny, gan fod rhannau eraill o'r economi yn gallu elwa ar sgiliau ag allbynnau'r rheiny sy'n gweithio yn y sector creadigol. Er enghraifft, mae'r diwydiant moduro, y diwydiant dylunio artistig a'r diwydiannau sy'n ymwneud â pheirianneg ddigidol i gyd yn elwa ar brofiad yn y diwydiannau creadigol, yn enwedig wrth hyfforddi. 

Fel y clywsom ni gan Rhianon, mae Cymru'n cael ei chydnabod yn rhyngwladol fel canolfan ragoriaeth ar gyfer dramâu a ffilmiau ac wedi dod yn ganolfan, fel dwi wedi clywed gan neb llai na NBC Universal sawl gwaith yn ystod y flwyddyn ddiwethaf. A chwmni teledu Amblin Television, sydd yn gyfrifol am ddarlledu'r gwaith cawn ni weld yn weddol fuan yn sicr, Brave New World—. Dwi'n edrych ymlaen yn fawr at y gyfres newydd yna ar gyfer teledu yn fyd-eang sydd wedi cael ei chynhyrchu yn Dragon Studios yn rhannol, wrth gwrs, nid ymhell o'r fan yma. Ac mae'r cynyrchiadau yma yn dangos bod Cymru'r un mor ddibynadwy, yn gallu bod yn fwy dibynadwy, ac yr un mor ddibynadwy yn gyffredinol, â Llundain a de-ddwyrain Lloegr, o ran y diwydiant sgrin. A dwi wedi clywed nifer o gwmnïau, yn y ddwy flynedd ddiwethaf dwi wedi bod yn y swydd yma, yn dweud mor ardderchog y mae y profiad o weithio gyda'r timoedd sydd gyda ni yn y maes yma. 

Yn ystod y cyfnod rhwng 2016 a 2019 mae gwariant Cymru yn y diwydiant sgrin wedi cynyddu o £35 miliwn i £55 miliwn a does yna ddim arwydd fod hyn yn lleihau.

Ond rydym yr un mor awyddus i sicrhau bod gyda ni gefnogaeth i ddiwydiant cyhoeddi llwyddiannus dwyieithog yng Nghymru. Mae hyn hefyd yn rhan o strategaeth twf economaidd, oherwydd mae ein busnes llyfrau, a Chyngor Llyfrau Cymru yn arbennig, yn cyfrannu yn uniongyrchol i gynnal llenyddiaeth yn y ddwy iaith, ond hefyd mae'r straeon sy'n cael eu hysgrifennu yng Nghymru, fel y mae gwaith Philip Pullman yn ddiweddar, yn dangos fod cymaint o'r hyn sy'n digwydd yn y diwydiant ffilm ar ein sgriniau ni yn cychwyn o fewn cloriau llyfrau. A dwi'n meddwl ei fod o'n bwysig ein bod ni wastad yn dathlu hynny yn ogystal. Dwi'n sicr bod His Dark Materials yn enghraifft dda iawn i'w dewis ar hyn o bryd.

Fel y clywsom ni oddi wrth Rhianon yn huawdl iawn, nid mytholeg ydy siarad am Gymru fel gwlad y gân. Ac mae cyfraniad y diwydiant cerddoriaeth i'r economi yn parhau i wneud marc. Wrth gwrs, yn ein stadiymau—beth bynnag ydy lluosog 'stadiwm' yn y Gymraeg—mae'r canolfannau anferthol yma a'r gwahanol arenas perfformio yn denu pobl yma, yn denu twristiaid yma o bob rhan o'r Deyrnas Unedig ac o rannau eraill o'r byd, a dwi'n sicr y bydd hynny'n parhau i ddigwydd. Mae twristiaeth ddiwylliannol yn rhan ganolog o'r hyn rydym ni yn ei ddilyn ar hyn o bryd, fel Llywodraeth, ac yn gweld pwysigrwydd y digwyddiadau mawr, fel rydym ni wedi bod yn eu galw nhw. Ond mae'r digwyddiadau mawr yma yn cael eu gweld bellach fel ffordd allweddol i bobl weld Cymru fel llwyfan sy'n werth ymweld ag o.

Mae datblygiad seilwaith economaidd ar gyfer cerddoriaeth ar y lefel fawr yma, dwi'n gobeithio, yn mynd i barhau i gefnogi'r pwysigrwydd o ddatblygu cerddoriaeth yn y strydoedd, yn y dinasoedd ac ar lawr gwlad yn gyffredinol. Ac, fel y cyfeiriwyd ato gan Rhianon—a dwi'n gwybod bod hyn yn rhywbeth cyffredinol yn ein teimlad ni ar draws y Cynulliad—mae colli mwy a mwy o leoliadau cerddoriaeth fyw yn fater o bryder mawr, a dyna pam y gwnaethpwyd y cyhoeddiad heddiw ein bod ni'n mynd i fuddsoddi ac i wahodd cynigion ar gyfer adfer neu greu o'r newydd ganolfannau perfformio ar draws Cymru.

Mae'r rhesymau am golli canolfannau fel hyn yn aml yn gymhleth, ac nid anawsterau ariannol ydy'r rhesymau bob tro, ond heb gerddoriaeth fyw mewn lleoliadau, heb y profiad unigryw yna o allu gweld y perfformwyr a bod yn rhan o'r digwyddiadau, dwi ddim yn credu bod yna fywyd cerddorol yn bosibl. Ac felly, dyna pam bod y gronfa lleoliadau cerdd leol yn mynd i fod yn allweddol ar gyfer datblygiad.

Ac yna yn olaf, gaf i ddweud fy mod yn cytuno'n llwyr â'r ymrwymiad yma o'r posibilrwydd i berson ifanc, beth bynnag ydy eu cefndir nhw, allu mwynhau mynediad i addysg gerddoriaeth a chyfleoedd i ddatblygu eu doniau? Mae'n rhaid inni bob amser sicrhau bod pobl ifanc greadigol—a dwi'n siarad fel tad i un sydd nid yn unig yn gerddor creadigol, ond yn berfformiwr mewn dawns yn greadigol—mae'n rhaid inni allu rhoi'r cyfle i'r bobl ifanc yma i ddatblygu, oherwydd heb hynny, does gyda ni ddim sylwedd na sylfaen i'n diwydiannau creadigol. Ac felly, dwi'n ddiolchgar iawn am y cyfle yma sydd wedi'i gael heno i wyntyllu yn y Cynulliad hwn yr hyn y byddwn ni'n ei wneud yn nes ymlaen—