3. Datganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol: Y Bil Rhentu Cartrefi (Diwygio) (Cymru)

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:20 pm ar 11 Chwefror 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Delyth Jewell Delyth Jewell Plaid Cymru 3:20, 11 Chwefror 2020

(Cyfieithwyd)

Rydym yn croesawu'r ddeddfwriaeth hon fel cam i'r cyfeiriad cywir. Am y rhan fwyaf o'r 25 mlynedd diwethaf, mae'r sector rhentu preifat wedi rhoi cymaint o bŵer i landlordiaid ac wedi gwneud y sector yn rhwydd i rai pobl elwa ar ddefnyddio dulliau diegwyddor, fel y dywedodd y Gweinidog.

Rwy'n credu ei bod yn werth nodi, ac fe gafodd hyn ei grybwyll eisoes, mewn sector lle mae'r cydbwysedd wedi bod cymaint o blaid un ochr, yn anochel fe gewch chi bobl sy'n awyddus i gadw pethau fel ag y maent. Yng Nghymru, rwy'n credu bod o leiaf ddau sefydliad proffesiynol wedi talu staff materion cyhoeddus i gynrychioli landlordiaid. Nawr, nid oes dim o gwbl o'i le ar hynny, ond mae hynny i'w gymharu, unwaith eto, rwy'n credu, ag un unigolyn yn unig yn cynrychioli tenantiaid yn y sector preifat, ac mae'n ymddangos ei bod yn gwneud hynny yn ei hamser sbâr.

Fe fydd yna rai sy'n nodi'r ymrwymiad a wnaed gan y Prif Weinidog yn ei ymgyrch ef ar gyfer yr arweinyddiaeth i roi terfyn ar ddefnyddio troi allan heb fai, sydd, fel y dywedwyd, yn wahanol i'r cynnig sydd gennym ni heddiw. Efallai y bydd rhai yn tybio a yw'r genhedlaeth rhent yn dal i wynebu gwrthwynebiad wrth wneud y sector yn decach.

Rwyf wedi gwrando ar yr hyn oedd gan y Gweinidog i'w ddweud, a gallaf ragweld rhai o'r rhesymau pam nad yw'r hyn sydd gennym yma'n golygu diwedd ar droi allan heb fai, dim ond newid yn unig yn y cyfnod rhybudd. Er enghraifft, mae'n ddigon teg y gallai fod gan landlordiaid fecanwaith ar gyfer gallu adfeddiannu eu heiddo fel y gallant adael y sector, ac mae'n well bod tenantiaid yn gallu symud ymlaen heb fod unrhyw amheuaeth ohonynt yn gwneud rhywbeth o'i le. Ond rwy'n pryderu nad yw chwe mis yn mynd i fod yn ddigon i allu diogelu rhai o'r tenantiaid mwyaf agored i niwed—y rhai sy'n hawlio budd-daliadau, a'r rhai sydd â phlant ifanc iawn lle na fyddai symud tŷ'n aml yn gwneud lles i'w datblygiad nhw. Felly, rwy'n edrych ymlaen at graffu ar y cynlluniau a'r terfyn amser hwnnw, a gweld a oes unrhyw le i symud yn hyn o beth.

Tybed hefyd a yw'r Gweinidog wedi rhoi rhywfaint o ystyriaeth i rai mecanweithiau polisi y gellid eu defnyddio i ganiatáu i landlordiaid adael y farchnad heb roi'r bobl hyn sy'n agored i niwed mewn perygl. Yn gyntaf, fe fyddwn i'n gofyn, a fyddech chi'n ystyried sefydlu cronfa gyfalaf i gymdeithasau tai ac awdurdodau lleol i gaffael cartrefi sydd yn y sector rhentu preifat ar hyn o bryd—cronfa, wrth gwrs, a allai ddatblygu i fod yn hunangynhaliol—a sicrhau bod y tenantiaid presennol yn gallu symud yn syml i'r sector cymdeithasol? Wedi'r cyfan, bydd llawer o deuluoedd ar y rhestrau aros eisoes.

Yn ail, a fyddech chi'n ystyried sefydlu'r hyn y gallem ni ei alw'n hawl i brynu i denantiaid yn y sector preifat? Rwy'n pwysleisio 'yn y sector preifat'. O ran hyn, rwy'n golygu rhoi'r hawl i denantiaid sydd wedi bod yn eu cartrefi am gyfnod penodol gael y cynnig cyntaf pan fydd y landlord yn dymuno gwerthu, a sefydlu cefnogaeth gan Lywodraeth Cymru i'r unigolyn hwnnw i ddringo'r ysgol fel ffordd o helpu prynwr am y tro cyntaf, gyda'r rhybuddion amlwg ynglŷn â meini prawf, wrth gwrs.

Yn olaf, a fyddech chi'n ystyried archwilio ffyrdd y gallai landlord adael y farchnad yn gynharach drwy sefydlu dulliau o werthu'r eiddo'n unig i unigolyn sy'n gwarantu y bydd y denantiaeth yn parhau? Pe gallech chi roi'r rhain ar waith—y mesurau hyn—yna fe fyddwn i'n awgrymu y gallem gynnig mwy na dim ond cyfnod rhybudd o chwe mis, ac y gallem hyd yn oed roi diwedd ar droi allan heb fai yn gyfan gwbl.