3. Datganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol: Y Bil Rhentu Cartrefi (Diwygio) (Cymru)

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:23 pm ar 11 Chwefror 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 3:23, 11 Chwefror 2020

(Cyfieithwyd)

Mae yna rai materion diddorol yn bodoli yn hyn o beth. Mae'r holl fater o gaffael cartref cymdeithasol gan landlordiaid cymdeithasol cofrestredig neu'r cyngor lleol yn un diddorol ac, yn wir, rydym eisoes yn annog hynny. Fe all cynghorau a landlordiaid cymdeithasol cofrestredig ddefnyddio amrywiaeth o arian grant o Gymru i wneud yr union beth hwnnw.

Yr anhawster sy'n bodoli yw pan nad yw'r cartref dan sylw yn bodloni unrhyw un o'r safonau. Felly, yn amlwg, ni allan nhw dderbyn cartref sector preifat sy'n is na'r safon am fod yr ystafelloedd yn fach iawn, yn rhy llawn, a phob math o resymau eraill. Felly, mae yna rai cyfyngiadau yno, ac fe fyddwn i'n gyndyn iawn o lacio'r nifer o dai cymdeithasol er mwyn hwyluso hynny. Rydym wedi cael rhai sgyrsiau ynglŷn â thai dros dro ac ati, ond mae'n anodd iawn i baratoi'r ffordd honno heb lacio safonau y byddem ni i gyd yn awyddus i'w cadw. Ond, i fod yn glir, fe allai hynny ddigwydd eisoes mewn amgylchiadau lle nad oes yna rwystrau, os yw'r tŷ yn cyrraedd safon tai cymdeithasol.

Mae'r holl fater ynghylch a all landlord werthu tŷ gyda thenant ynddo, wrth gwrs, yn un diddorol. Mater i'r farchnad yw hwnnw. Wrth gwrs, mae rhai landlordiaid yn gwneud hynny, oherwydd os ydyn nhw'n gwerthu ymlaen fel busnes i fuddsoddwr sy'n dymuno ei gadw fel eiddo i fuddsoddi ynddo ac yn dymuno cael yr incwm, yna mae hynny'n digwydd nawr. Yn anffodus, serch hynny, os ydyn nhw'n dymuno ehangu'r ystod o brynwyr i gynnwys pobl a allai fod yn awyddus i fod yn berchen-feddianwyr, yna, yn amlwg, mae cael eiddo gwag yn hanfodol ar gyfer hynny. Ac mae hynny, rwy'n ofni, yn rhan o weithrediad y farchnad a'r hyn sy'n bosibl ei gael neu beidio. Yn anffodus, nid ydym yn rheoli—nid yw'r cyfan wedi ei ddatganoli i ni, felly nid ydym yn rheoli rhai agweddau ar hynny, ond mae'n rhywbeth yr ydym yn awyddus iawn i weithio arno.

Pe bai Cymorth i Brynu yn cael ei ymestyn, yna fe fyddai'r Llywodraeth hon yn siŵr o ystyried a allwn ni ymestyn hynny i gynnwys amgylchiadau lle mae rhywun yn byw mewn cartref eisoes, a allai helpu gyda rhai agweddau ar hynny. Ond, unwaith eto, mae safon y tŷ yn broblem, ac mae llawer o dai yn y sector rhentu preifat, rwy'n ofni, ymhell islaw'r safon ar gyfer tai cymdeithasol.

Y mater arall yw gwarchod y denantiaeth dan yr amgylchiadau hynny, ac, unwaith eto, mae hwnnw'n weithrediad i'r farchnad, rwy'n ofni. Felly, yn fy etholaeth i fy hun, rwy'n ymwybodol iawn o denantiaid sydd wedi cael eu trosglwyddo o landlord i landlord am fod y tai wedi cael eu gwerthu â'r tenantiaid ynddyn nhw, ac mae hynny'n gweithio'n berffaith iawn. Ond, eto i gyd, os oes yna gystadleuaeth am dai i fyfyrwyr ac yn y blaen, yna mae'r tŷ'n cael ei rannu ac fe geir amryw o broblemau gyda'r farchnad.

Rydym yn gweithio gyda Llywodraeth y DU—fe ddylwn i fod wedi mynegi hynny wrth ymateb i David Melding hefyd, mewn gwirionedd—o ran rheoleiddio'r hyn a ganiateir i arwerthwyr tai ac asiantau rheoli ei ddweud yn eu pecynnau nhw pan fyddan nhw'n gwerthu a beth yw'r amgylchiadau. Nid yw hynny wedi ei ddatganoli i ni, ond rydym yn gweithio'n effeithiol iawn, mewn gwirionedd, gyda'r DU o ran sut y gallai'r farchnad honno fod o ran rheoleiddio hyn. Felly, rydym yn edrych ar bob un o'r materion hyn ac rwy'n edrych ymlaen yn fawr iawn at archwilio yn y Pwyllgor rai o'r syniadau eraill yr ydych chi wedi eu datblygu.

O ran ei ddileu'n gyfan gwbl, ni all neb wneud hynny oherwydd, yn amlwg, mae gan landlord yr hawl i adfeddiannu ei gartref o dan Ddeddf Hawliau Dynol 1998 A1P1, a defnyddio'r jargon. Mae hyn yn ymwneud ag Erthygl 1 o brotocol 1 y Ddeddf Hawliau Dynol: mae gennych yr hawl i feddiannu eich eiddo. Yr hyn yr ydym ni'n ei wneud yw sicrhau ei fod yn faes chwarae sy'n deg i bawb sy'n gysylltiedig ag ef.