Diolch i Caroline Jones am ei chyfraniad, ac rwy'n cydnabod y buom ni ar y pwyllgor iechyd gyda'n gilydd, ynghyd â Rhun ap Iorwerth, ac mae'r Cadeirydd yma bellach hefyd—ac fe gyflwynodd yr adroddiad rhagorol hwnnw, rwy'n credu, am unigrwydd ac ynysigrwydd, yn enwedig mewn cysylltiad â phobl hŷn. Felly, mae Caroline Jones yn cydnabod y risgiau i iechyd, ac mae'n dweud bod llawer o resymau pam mae pobl yn dioddef o unigrwydd ac ynysigrwydd. Ond rwy'n credu ei bod hi'n bwysig cofio bod adegau tyngedfennol pan fydd hi'n llawer mwy tebygol y bydd pobl yn dioddef fel hyn, megis ymddeol—mae ymddeol yn achosi ynysigrwydd ac unigrwydd—a phrofedigaeth. Ac mae llawer o adegau tyngedfennol, y credaf ei bod hi'n bosib inni fod yn fwy ymwybodol ohonyn nhw, sy'n golygu y byddwn yn gallu mynd i'r afael â'r materion hynny'n well.

Un o'r pethau yr ydym ni'n awyddus iawn i'w wneud yw ceisio cael gwared â'r stigma sy'n ymwneud ag unigrwydd ac ynysigrwydd, gan ei gwneud hi'n bosib i bobl allu dweud, 'rwy'n unig', heb iddo ymddangos fel rhywbeth y dylai fod yn gywilydd ei gyfaddef. Felly, rwy'n credu mai dyna un o'r pethau—cymaint ag y gallwn ni siarad am unigrwydd ac ynysigrwydd. Ac rydym ni'n defnyddio Iechyd Cyhoeddus Cymru, sy'n cael sgwrs am les, i weld beth y gallwn ni ganfod am yr hyn y mae'r cyhoedd yn ei feddwl ac yn ei ddweud am y pethau hyn er mwyn codi ymwybyddiaeth.

Ac yna, wrth gwrs, rwyf wedi cyfarfod â'r rhan fwyaf o'm cyd-Weinidogion i drafod sut y gallwn fynd i'r afael â'r materion hyn. Oherwydd, unwaith eto, mae'n rhaid i mi ailadrodd bod hwn yn ddull trawslywodraethol, ac yn sicr nid yw'n rhywbeth y gall y Llywodraeth ei wneud ar ei phen ei hun—mae hwn yn fater ar gyfer y gymdeithas gyfan, felly yr hyn y gall y Llywodraeth ei wneud yw ceisio arwain y ffordd a chodi ymwybyddiaeth, ond ni allwn ni ei ddatrys. Felly, mae hynny'n bwysig iawn, rwy'n credu, i'w gofio.

Mae'r mater ynghylch cau cyfleusterau lleol wedi codi'n gynharach yn y ddadl hon, ac mae'n amlwg ei fod yn golled enfawr i lawer o bobl y mae eu bywydau o bosib yn troi o amgylch canolfan gymunedol leol neu lyfrgell leol. Ond fel y dywedais, rydym ni yn helpu i ariannu'r broses o greu canolfannau, sydd yn sicr yn digwydd yng Nghaerdydd, lle mae llyfrgelloedd yn troi'n ganolfannau, a lle mae lleoedd i bobl ddod i gael gwybodaeth a chymysgu a chael dosbarthiadau garddio ac amrywiaeth eang o bethau. Rwy'n credu mai dyna'r math o beth y mae'n rhaid i ni ei ddatblygu mewn gwirionedd.

O ran allgáu digidol, ydym, rydym yn gweithio i helpu pobl i gael eu cynnwys yn fwy digidol, ac un o'r prosiectau pontio'r cenedlaethau a gawsom ni, sydd mor bwysig, yw pryd y mae pobl ifanc yn mynd i helpu pobl hŷn i allu defnyddio dulliau digidol i gadw mewn cysylltiad â'u teuluoedd, ac i ddefnyddio Skype i siarad â'u teuluoedd a allai fod yn byw ym mhen draw'r byd. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn ein bod ni'n gwneud hynny, ond gan gofio bob amser, fel y dywedodd, bod rhai pobl sydd ag angen dulliau eraill, mwy traddodiadol, o gael cyswllt.

Mae'n sôn am bwysigrwydd y grwpiau gwirfoddol—siediau merched, siediau dynion, mae'r holl rai y gwyddom ni amdanyn nhw yn gwneud cymaint o waith er mwyn cadw cysylltiad rhwng pobl a chadw pobl ynghyd. Yn amlwg, maen nhw'n rhan allweddol o'n strategaeth wrth inni symud ymlaen, fel yn wir maen nhw'n rhan allweddol o strategaeth y Llywodraeth. Ac unwaith eto, mae'r seilwaith cymunedol a chysylltiadau trafnidiaeth gyhoeddus da yn un o'r materion hollol allweddol y byddwn yn mynd i'r afael â nhw.