5. Datganiad gan y Dirprwy Weinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Y Strategaeth Unigrwydd ac Ynysigrwydd

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:34 pm ar 11 Chwefror 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Caroline Jones Caroline Jones UKIP 4:34, 11 Chwefror 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch am eich datganiad, Gweinidog. Fel y gwyddoch chi mae'n siŵr, bu mynd i'r afael ag unigrwydd ac ynysigrwydd yn un o'm prif flaenoriaethau ac rwy'n falch eich bod chithau hefyd wedi'i wneud yn un o'ch rhai chi. Edrychaf ymlaen at weithio gyda chi ar y mater hwn. Roeddwn hefyd yn falch o fod yn rhan o'r pwyllgor iechyd, ac fe roesom ni dystiolaeth helaeth, y tu mewn a'r tu allan i'r Cynulliad. Felly, roeddwn i'n falch o'm rhyngweithio bryd hynny. Gydag oddeutu traean ein cenedl yn profi unigrwydd, mae'n amlwg bod yn rhaid i ni weithredu.

Fel y dywedwch chi, Gweinidog, mae unigrwydd ac ynysigrwydd yn gallu effeithio'n helaeth ar ein lles corfforol a meddyliol. Mae astudiaethau tystiolaethol wedi dangos mwy o risg o drawiad ar y galon, strôc a dementia yn sgil ynysigrwydd cymdeithasol yn ogystal ag achosion uchel o iselder, gorbryder a phatrymau cysgu annarferol.

Yn anffodus, mae llu o resymau pam y gall rhywun deimlo ynysigrwydd ac unigrwydd cymdeithasol. Rhaid inni wneud popeth a allwn ni i liniaru cynifer o ffactorau ag y gallwn ni. Nid yw unigrwydd ac ynysigrwydd yn cael eu diffinio yn ôl oedran, ac er bod y cyfryngau cymdeithasol yn gallu gwella rhyngweithio cymdeithasol, gall hefyd arwain at fwlio a phobl yn encilio o weithgarwch o'r fath.

Felly, Gweinidog, prif flaenoriaeth eich cynllun gweithredu yw cynyddu'r cyfleoedd i bobl gysylltu. Pa drafodaethau ydych chi wedi'u cael gyda'ch cyd-Weinidogion a llywodraeth leol ynghylch gwrthdroi ac atal cau llyfrgelloedd, canolfannau dydd a chyfleusterau hamdden? Mae'r cyfleusterau cymunedol hyn yn achubiaeth i lawer iawn iawn o bobl, yn enwedig yr henoed, ac maen nhw'n allweddol i atal ynysigrwydd.

Sylwaf o'r strategaeth eich bod yn canolbwyntio ar fynd i'r afael ag allgáu digidol. Er bod hyn i'w groesawu a bod cysylltedd digidol yn gallu chwarae rhan wrth fynd i'r afael ag unigrwydd, rwy'n credu bod yn rhaid i ni fod yn ofalus iawn yn hyn o beth. Gall mwy o ddigideiddio atal llawer o bobl hŷn rhag cael cysylltiad dynol ystyrlon. Felly, Gweinidog, beth wnewch chi i liniaru'r perygl yma? Gan aros gyda chynhwysiant digidol, Gweinidog, pa swyddogaeth ydych chi'n credu bydd i gynorthwywyr llais digidol yn eich strategaeth?

Mae gan grwpiau cymunedol swyddogaeth hanfodol wrth fynd i'r afael ag ynysigrwydd. Mae'r Sied Merched gwych ym Maesteg, sydd yn fy rhanbarth i, yn enghraifft ardderchog o sut y gall grwpiau gwirfoddol fod ar flaen y gad o ran ein dull gweithredu. Felly, Gweinidog, beth all eich Llywodraeth ei wneud i gefnogi grwpiau fel siediau merched a siediau dynion? A ydych chi neu'ch cydweithwyr wedi siarad â'r Trysorlys i drafod pa gymorth ariannol y gellir ei gynnig megis eithrio rhag TAW ac ardrethi busnes ac ati?

Yn olaf, Gweinidog, mae eich strategaeth yn rhestru seilwaith cymunedol fel ei hail flaenoriaeth. Ar wahân i deithio am ddim ar drenau i'r rhai dan 16 oed sy'n teithio â rhywun arall, prin yw'r sôn am drafnidiaeth gyhoeddus. Gweinidog, a ydych chi'n cytuno â mi y dylai cysylltiadau trafnidiaeth gyhoeddus da fod yn flaenoriaeth wrth fynd i'r afael ag ynysigrwydd? Pa drafodaethau ydych chi wedi'u cael gyda'r Gweinidog trafnidiaeth ynghylch mesurau i wella cysylltiadau trafnidiaeth gyhoeddus ledled Cymru? Diolch. Diolch yn fawr.