Part of the debate – Senedd Cymru am 5:59 pm ar 11 Chwefror 2020.
Rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn myfyrio ar yr hyn sydd wedi cael ei wneud, a hefyd rhai o'r heriau sydd o'n blaenau. Un o brif flaenoriaethau'r Llywodraeth yw datgarboneiddio, ac mae hynny'n gwbl briodol, o gofio mai ni oedd y Llywodraeth gyntaf i gyhoeddi argyfwng hinsawdd. Fodd bynnag, rhaid i ni gydnabod—ac yr ydym ni gyd yn cydnabod, rwy'n siŵr—fod gennym ni lawer mwy o waith i'w wneud i ddileu tlodi tanwydd, sy'n her allweddol i ni, i sicrhau bod pawb yn byw mewn cartref cynnes, nid yn unig o ran y cyfiawnder cymdeithasol y mae hynny'n ei greu, ond hefyd fel ffordd o leihau'r maint o ynni y mae angen i ni ei ddefnyddio. Rwy'n credu ei fod yn gyflawniad mawr iawn ein bod ni wedi llwyddo i symud o 19 y cant o'n hynni yn cael ei gynhyrchi o ffynonellau adnewyddadwy yn ôl yn 2014 i 50 y cant o ynni adnewyddadwy bedair blynedd yn ddiweddarach, a hyd yn oed mwy, gobeithio, yn y cyfnod diweddaraf. Nid wyf yn credu bod unrhyw reswm pam na allwn ni symud at fod yn adnewyddadwy 100 y cant yn y dyfodol, dim ond oherwydd ein bod wedi'n bendithio â chyflenwadau hael o ynni'r gwynt a'r llanw, yn ogystal ag ynni solar a phympiau gwres o'r ddaear ac o'r ffynhonnell aer. Drwy ein rhaglen cartrefi arloesol, rydym ni wedi gallu dangos ein bod ni yng Nghymru yn meddu ar y sgiliau i adeiladu'r math o gartrefi sydd eu hangen ar gyfer y dyfodol. Mae hynny'n golygu y bydd angen llai o ynni i wresogi ein cartrefi a rhagor, wedyn, ar gael ar ffurf ynni adnewyddadwy yn lle tanwyddau ffosil yn y ffordd yr ydym ni'n symud o gwmpas, yn ein ceir a'n bysiau. Ond mae gennym gyfle hefyd i symud at hydrogen o ffynonellau adnewyddadwy, cyn belled â'n bod yn parhau â'r cynnydd yr ydym ni eisoes yn ei wneud ar symud tuag at ddarpariaeth ynni adnewyddadwy llawn, o 100 y cant.
Rydym ni'n falch iawn o'n record o fod y trydydd neu'r pedwerydd ailgylchwr gorau yn y byd, ond mae'r economi gylchol yn dangos y gallwn ni symud hyd yn oed ymhellach. Mae'n annerbyniol bod traean o'r holl fwyd yn cael ei daflu i ffwrdd, yn enwedig yng nghyd-destun gormod o blant nad ydyn nhw'n cael y prydau o fwyd maethlon sydd eu hangen arnyn nhw i dyfu'n oedolion iach. Mae angen i ni sicrhau bod y bwyd yr ydym ni'n ei weini yn y sector cyhoeddus gydag arian cyhoeddus, cyn belled ag y bo modd, yn cael ei gynhyrchu'n lleol ac yn helpu i gadw pobl yn iach. Mae canolbwyntio ar amaethyddiaeth fanwl yn un o'r ffyrdd y gallwn ni wneud hynny. Os ewch i farchnad Sul Caerdydd, gallwch brynu sprigau pys a sprigau brocoli a yn cael eu gwerthu gan gwmni lleol, ac mae hwn yn fwyd sy'n uchel iawn o ran maeth ac felly'n ddefnyddiol iawn ar gyfer gweini yn ein hysbytai, lle mae'n bosibl nad oes gan gleifion awydd mawr am fwyd. Mae angen i ni sicrhau bod yr hyn y maen nhw yn ei fwyta yn helpu i'w gwneud yn well. Mae'r £4.5 miliwn sydd wedi'i neilltuo i'r gronfa her economi sylfaenol yn helpu i ysgogi'r swyddi lleol hynny gyda'r ffyrdd newydd hyn o wneud pethau.
Mae Gwelliant 1 yn galw am eglurder ynglŷn â'r berthynas rhwng addewidion y Prif Weinidog pan oedd yn ymgyrchu i fod yn arweinydd Cymru ac i ba raddau y maen nhw wedi'u cynnwys yn rhaglen y Llywodraeth. Mae un ohonyn nhw ynghylch yr angen am goedwig genedlaethol. Mae miliwn o goed yn gyfraniad pwysig iawn i ddatgarboneiddio, ac wrth graffu ar y gyllideb newid hinsawdd, amgylchedd a materion gwledig, roedd yn amlwg bod y goedwig genedlaethol yn rhan annatod o'r gyllideb honno a'i bod yn darparu llawer o gyfleoedd i sicrhau bod lleiniau gwyrdd priodol ar gael rhwng, er enghraifft, Caerdydd a Chaerffili, a Chaerdydd a Chasnewydd, i'w hatal rhag datblygu i fod yn un o blerdwf trefol enfawr. Bydd coedwig genedlaethol rhwng y tair dinas hon yn sicrhau bod hynny am byth.
Rwy'n credu mai un o gyflawniadau mawr y Llywodraeth hon yw'r cwricwlwm newydd. Mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn barod i sefyll dros ei hegwyddorion wrth wynebu rhai o'r buddiannau breintiedig sydd â chysyniadau hen ffasiwn, er mwyn gwneud yn siŵr y byddwn ni'n sicrhau bod pob plentyn yn mynd i gael addysg cydberthynas a rhywioldeb, er mwyn sicrhau eu bod yn deall sut mae eu corff yn gweithio a sut beth yw perthynas briodol. Rwy'n credu bod y swm bach o arian rydym ni wedi'i roi i urddas mislif wedi sicrhau bod pob plentyn yn gallu mynychu'r ysgol, nid dim ond y rhai sy'n gallu fforddio prynu'r cynhyrchion hyn.
Gallwn i fynd ymlaen, ond mae fy amser wedi dod i ben, ond rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn deall beth yw ein cyflawniadau ond bod angen i ni barhau i fod yn radical yn ein hymagwedd oherwydd y cyd-destun newid hinsawdd yr ydym ni'n gweithredu ynddo.