Efallai y dylwn eich galw’n Brif Weinidog Pontiws Peilat.

Mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn cydnabod nad yw pwysau'r gaeaf bellach yn gyfyngedig i fisoedd y gaeaf. Mae perfformiad gwael bellach yn realiti drwy gydol y flwyddyn ac er bod problemau penodol yn y gaeaf, mae perfformiad cyffredinol yn parhau i waethygu, ac mae’n rhaid bod hynny ynddo'i hun yn peri lefel aruthrol o straen a blinder i'r staff ar y rheng flaen sy’n gyfrifol am ddarparu gwasanaethau. Ac rwy’n diolch o galon iddynt. Nid pwrpas y ddadl hon yw ceisio lladd arnynt, ond rhoi'r gefnogaeth a'r adnoddau sydd eu hangen arnynt i'w codi fel y gallant wneud y gwaith y maent yn ei garu; gallant gael yr hyfforddiant a'r yrfa roeddent am ei chael; a'r cydbwysedd rhwng bywyd a gwaith sydd ei angen ar bob un ohonom ar gyfer ein hiechyd a'n lles meddyliol.

Rwy'n herio'r syniad yn gyfan gwbl mai pwysau di-baid, anhysbys ac anesboniadwy sydd ar fai am y sefyllfa ar draws ein hadrannau brys. Mae'n ffaith nad yw'r nifer sy'n mynychu adrannau achosion brys ond wedi cynyddu 7.4 y cant yn unig, ond yn yr un cyfnod, mae'r nifer sy'n aros am wyth awr wedi cynyddu 254 y cant. Ac mae data Llywodraeth Cymru wedi datgelu'r gwir gan y gwyddom, ers 2013, pan ddechreuodd y gwaith o gasglu data ar gyfer perfformiad 12 awr, fod nifer y bobl sy'n aros am 12 awr neu fwy wedi cynyddu 318 y cant, sy’n ffigur syfrdanol. Gwyddom fod amseroedd aros hirach mewn adrannau brys bron bob amser yn gysylltiedig â llif cleifion gwael drwy ysbytai, tagfeydd mewn wardiau ysbytai a darpariaeth gofal cymdeithasol annigonol yn y gymuned. Mae hyn yn sicr yn wir pan ystyriwn nifer y gwelyau ysbyty sydd ar gael.

Credaf efallai mai Andrew a soniodd am welyau ysbyty yn gynharach—gwnaeth rhywun—a chyfraddau defnydd gwelyau. Mae data gan y Coleg Brenhinol Meddygaeth Frys yn dangos bod y gydberthynas rhwng cyfraddau defnydd gwelyau a'r gallu i gyflawni'r targed pedair awr yn gryf. Yn gryno, gyd-Aelodau'r Cynulliad, mae'n syml: byddai capasiti gwelyau ychwanegol yn golygu gwelliant sylweddol yn amseroedd aros cleifion. Mae'r Coleg Brenhinol Meddygaeth Frys yn credu'n gryf fod angen 226 o welyau arnom. Byddai'r gwelyau ychwanegol hynny'n sicrhau cyfradd defnydd gwelyau ddiogel o 85 y cant. Felly, gellid lliniaru'r pwysau a welwn ar ein hadrannau damweiniau ac achosion brys drwy gael ychydig llai na 250 o welyau ychwanegol.

Bydd y broblem system gyfan rydym yn ei gweld yma yn cael ei gwaethygu gan awydd Llywodraeth Cymru i dorri a chanoli eu darpariaeth o wasanaethau gofal brys. Peidiwch ag ailadrodd y mantra diweddar ei fod yn benderfyniad i’r clinigwyr. Rwy'n credu, Leanne Wood, eich bod chi wedi dadlau eich achos yn glir iawn yn gynharach: mae clinigwyr yn dweud, 'Cadwch ein gwasanaethau brys', a’r byrddau iechyd, Llywodraethau, rhaglen de Cymru, ac adroddiad Marcus Longley sy'n siarad am ddim ond canoli, canoli, canoli.

Rwyf am droi at y gwelliannau yn gyflym gan y gallaf weld bod fy amser yn dod i ben. Rwy'n anobeithio wrth weld bod Llywodraeth Cymru wedi 'dileu popeth' unwaith eto i fygu dadl. Rwy'n cydnabod bod Aelodau meinciau cefn Llafur a Phlaid Cymru wedi llofnodi datganiad yn ymwneud ag Ysbyty Brenhinol Morgannwg, ond pwynt 2 o welliant y Llywodraeth yw'r addewidion ffuantus arferol y bydd byrddau iechyd yn gofyn i chi am eich barn ac yna'n gwneud yr hyn y maent wedi cynllunio i'w wneud beth bynnag. Daw hyn ar ôl blynyddoedd o ansicrwydd i wasanaethau damweiniau ac achosion brys yr ysbyty ers cyhoeddi dogfen ymgynghori rhaglen de Cymru yn 2013.

Mae staffio yn yr ysbytai yn cyrraedd lefelau peryglus o isel. Nid yn unig fod pob uned damweiniau ac achosion brys fawr yng Nghwm Taf wedi'i staffio ymhell islaw safonau'r DU gyfan, ond ar Ddydd Nadolig a Gŵyl San Steffan 2019, bu'n rhaid dargyfeirio ambiwlansys o'r ysbyty i Ysbyty'r Tywysog Siarl oherwydd prinder meddygon. Mae'r cynigion gan y bwrdd iechyd wedi wynebu gwrthwynebiad sylweddol gan y cymunedau cyfagos. Mae pryderon yn ymwneud â diogelwch cleifion y bydd yn rhaid iddynt deithio ymhellach yn awr i gael gofal brys yn ogystal â chynyddu'r pwysau ar adrannau damweiniau ac achosion brys eraill ar adeg pan na chyrhaeddodd yr ysbytai eraill sy'n gwasanaethu Cwm Taf amser aros cyfartalog Cymru o bedair awr hyd yn oed ym mis Rhagfyr 2019.

Byddaf yn cefnogi gwelliant Plaid Cymru, sy’n tynnu sylw at bwysigrwydd cynllunio’r gweithlu ledled y wlad, nid yn unig yn yr ardaloedd hawsaf i’w staffio yn draddodiadol, megis de-ddwyrain Cymru, gan ei bod ond yn deg na ddylid defnyddio prinder staff i gyfiawnhau cau a newid i wasanaethau.

Rwy'n cytuno â gwelliant clir iawn Neil McEvoy hefyd a’r gwelliant gan feinciau cefn Llafur, gan fod yn rhaid i Lywodraeth Lafur Cymru wrthod cynigion gan fwrdd iechyd Cwm Taf Morgannwg i ddod â gwasanaethau damweiniau ac achosion brys 24 awr dan arweiniad meddygon ymgynghorol i ben yn Ysbyty Brenhinol Morgannwg. A buaswn yn mynd gam ymhellach a dweud bod yn rhaid i Lywodraeth Cymru adolygu adroddiad yr achos dros newid gan Marcus Longley yn 2012 a rhaglen de Cymru, gan nad yw'r ddau ohonynt yn gyfredol mwyach, a’r ddau ohonynt yn nodi cyfeiriad teithio nad yw'n addas i Gymru mwyach, ac a dweud y gwir, ymddengys bod y ddau ohonynt yn hyrwyddo gwasanaethau sydd ymhellach byth oddi wrth y cyhoedd y mae'r byrddau iechyd, y Gweinidog a'r GIG yno i'w gwasanaethu.

Rwy’n hyderus y bydd meinciau cefn Llafur yn cefnogi ein cynnig ac y gallwn, drwy ddangos undod ar draws yr holl bleidiau gwleidyddol, anfon neges glir i’r byrddau iechyd ledled Cymru. Gwrandewch ar y bobl: peidiwch â chau, torri nac israddio ein hadrannau brys. Rwy'n cymeradwyo'r cynnig hwn i'r Siambr.