Part of the debate – Senedd Cymru am 4:53 pm ar 26 Chwefror 2020.
Diolch yn fawr, Lywydd. Mae'n bleser cynnig y gwelliannau yn enw Darren Millar: 1, 4, 5 a 3 yn y ddadl y prynhawn yma.
Hoffwn ddechrau gyda'r pwynt fy mod yn sylweddoli, yn y trefniadau cyflwyno, fod gennych hawl i gyflwyno dadleuon 30 munud, a chytunaf â'r holl sylwadau a wnaeth y sawl a agorodd y ddadl y prynhawn yma, ond rwy'n credu bod mater mor ddifrifol yn teilyngu dadl lawn yn y Senedd yma. Mae perffaith hawl gan blaid i gyflwyno dadl 30 munud, ond mae braidd yn anodd cyfleu'r holl bwyntiau perthnasol iawn a wnaeth y sawl a agorodd y ddadl hon y prynhawn yma.
Felly, yn y gwelliannau rydym wedi'u cyflwyno heddiw, hoffwn ddweud ein bod yn sefyll ochr yn ochr â'r cymunedau yr effeithiwyd arnynt, yng ngogledd Cymru a de Cymru, oherwydd mae hwn yn fater i Gymru gyfan sy'n galw am ymateb digonol gan y ddwy Lywodraeth ac awdurdodau lleol hefyd. Ac mae'r gwasanaethau sydd wedi bod ar gael i gymunedau ar hyd a lled Cymru wedi dangos ysbryd Cymru ar ei orau, ac felly mae ein gwelliant Rhif 1, gobeithio, yn cryfhau'r pwynt a wneir yn y prif gynnig.
Credaf ei bod yn hollbwysig, yng ngwelliant 3, fod busnesau'n cael cynnig y cymorth i gasglu'r arian y bydd ei angen arnynt i'w cael drwy gyfnod anodd iawn yn ariannol, yn enwedig dros y misoedd nesaf tra byddant yn aros am y taliadau yswiriant, tra byddant yn disgwyl costau ailadeiladu, ac ailddatblygu peth o'r capasiti busnes y maent wedi'i golli oherwydd y llifogydd. Ac rwy'n gobeithio y bydd y Llywodraeth yn cyflwyno cynllun rhyddhad ardrethi a fydd yn cydnabod yr heriau y mae llawer o'r busnesau yn y cymunedau hyn sydd wedi cael eu taro—ac mae ystâd ddiwydiannol Trefforest yn enghraifft dda—lle bu difrod enfawr, a llawer o ardaloedd eraill ledled Cymru. Gall y Llywodraeth gyflwyno cynigion o'r fath. Felly, rwy'n mawr obeithio y bydd cefnogaeth i welliant 3.
Rwy'n gobeithio y bydd gwelliant 4 yn llwyddo heddiw hefyd, oherwydd credaf ei bod yn hanfodol, tra bo meddwl pawb yn briodol ar ganlyniadau uniongyrchol y llifogydd a'r effaith ddinistriol ar dai, busnesau a chymunedau, fod hyn yn mynd i fod yn ymdrech eithriadol o hir ac anodd i'r cymunedau hynny a'r unigolion yr effeithiwyd arnynt—gyda llawer o bobl yn wynebu chwech, wyth, 12 mis allan o'u cartrefi. Mae'n debygol y bydd busnesau'n wynebu cyfnod llawer hwy yn ailadeiladu'r busnesau hynny. Ac nid yw'n rhywbeth y gellir ei gau ymaith am ein bod wedi cael wythnos—wedi cael 10 diwrnod, wedi cael mis o ffocws arno. Bydd hyn yn cymryd misoedd lawer, sawl blwyddyn o ffocws, ac rwy'n gobeithio y bydd gwelliant 4 yn cael cefnogaeth y Cynulliad, oherwydd bydd yn ei gwneud yn ofynnol i'r Llywodraeth gymryd yr awenau, gan weithio gyda'i phartneriaid mewn llywodraeth leol a'r byrddau iechyd ac asiantaethau eraill, i wneud yn siŵr, ymhen tri mis, ymhen chwe mis, ymhen wyth mis, ymhen 12 mis, fod y cymorth hwnnw'n bendant iawn yno ac yn cael sylw penodol.
A hoffwn ofyn hefyd i'r Gweinidog ganolbwyntio rhai o ymdrechion y Llywodraeth ar ochel rhag y sgamiau y soniwyd amdanynt heddiw. Lle mae arian yn llifo i mewn i gymunedau, yn enwedig symiau mawr ohono, ac mewn sefyllfaoedd nad yw rhai cymunedau, unigolion, yn gyfarwydd â hwy, ysywaeth, yn ein cymdeithas, mae yna bobl sy'n barod i fanteisio ar wendid o'r fath. Ac rwy'n derbyn nad yw'n gyfrifoldeb uniongyrchol i'r Llywodraeth, ond gan weithio gyda phartneriaid—tynnu sylw at y prosesau na fydd llawer o bobl erioed wedi gorfod ymdrin â hwy o'r blaen a bod yn ymwybodol o bobl sydd ond yn mynd yno i geisio camfanteisio ar bobl.
A gwelliant 5—ac rwy'n sylweddoli bod fy nhri munud ar ben, ond gwelliant 5—