Part of the debate – Senedd Cymru am 5:27 pm ar 26 Chwefror 2020.
Rhun, rwy'n ymwybodol o'ch barn; nid wyf yn credu bod llawer yn ei rhannu dyna i gyd. Pe na bai Lloegr yn cefnogi parhad y system ddatganoledig bresennol, nid oes gennyf fawr o amheuaeth y byddai Cymru, mewn pleidlais dan orfodaeth, yn dewis y status quo blaenorol neu Lywodraeth bron yn unedig rhwng Cymru a Lloegr, yn hytrach nag annibyniaeth. Credaf, fodd bynnag, fod yna anfanteision sylweddol i'r system cyn-1999 honno, ac mae Llywodraethau Cymru wedi ymwahanu'n eithaf amlwg oddi wrth Loegr, ond heb gyfeirio fawr ddim at bobl Cymru yn ddemocrataidd. Yn ymarferol, roedd Swyddfa Cymru'n gweithredu trefn weddol hunangynhwysol o dan Ysgrifenyddion Gwladol olynol, ar adegau gyda phwyslais polisi gwahanol iawn i weddill Llywodraeth San Steffan. Fodd bynnag, roedd agwedd John Redwood yn dra gwahanol i agwedd Nicholas Edwards, Peter Walker, David Hunt. Prin yw'r rhai a fyddai'n awgrymu bod ei benodiad yn adlewyrchu unrhyw newid democrataidd i'r dde yng nghymdeithas Cymru.
Fy nghynnig i, felly, yw ein bod yn ystyried system lle mae Llywodraeth Cymru yn parhau i fod yn ddatganoledig ond gyda Phrif Weinidog wedi'i ethol yn uniongyrchol ac yn atebol i bobl Cymru, a'r fframwaith deddfwriaethol wedi'i wreiddio yn San Steffan. Byddai hyn yn rhoi diwedd ar ein llwybr llithrig presennol, lle mae datganoli yn broses sydd ond yn digwydd i un cyfeiriad yn unig, gyda mwy a mwy o bwerau'n cael eu datganoli a llai a llai yn cael ei wneud ar lefel y DU. [Torri ar draws.] Mae'n ddrwg gennyf, Carwyn, ni allaf ildio am nad oes gennyf amser.
Ni fyddai gan Aelodau Seneddol a etholwyd yng Nghymru ond sydd wedi'u sefydlu yn San Steffan ein cymhelliad sefydliadol i fynnu mwy a mwy o rym iddynt eu hunain, gan wasgu'r brêc ar y grymoedd allgyrchol sy'n effeithio ar y DU. Yn hytrach nag anelu at wthio rhaglen ddeddfwriaethol fawr drwodd bob blwyddyn i wneud cyfreithiau Cymru yn fwy gwahanol i gyfreithiau Lloegr, gallai Gweinidogion Cymru gyflwyno eu hachos i uwch-bwyllgor Cymreig gwell lle bydd ganddynt yr achos cryfaf dros ddeddfwriaeth wahanol bellach. Gallai Prif Weinidog etholedig benodi'r gorau a'r disgleiriaf o bob rhan o gymdeithas yng Nghymru fel Gweinidogion Cymru, yn hytrach na mynd â'r deddfwyr oddi wrth eu priod waith, sef craffu. Mae'n bosibl na fyddai hynny, wrth gwrs, yn gweddu i fuddiannau'r holl Aelodau a'r Gweinidogion yma, ond efallai mai dyna'r ffordd iawn ymlaen i Gymru.