Part of the debate – Senedd Cymru am 3:48 pm ar 3 Mawrth 2020.
Diolch, Dirprwy Lywydd. Diolch ichi am eich datganiad, Gweinidog, yn ogystal â'ch datganiad ysgrifenedig cynharach am y cynllun gweithredu ar y cyd. Hoffwn ganmol y gwaith sy'n cael ei wneud gennych chi, eich swyddogion, Iechyd Cyhoeddus Cymru, a'n staff anhygoel yn y GIG wrth baratoi ar gyfer COVID-19. Rwyf hefyd yn croesawu'r ffaith bod y gwasanaeth 111 bellach ar gael ym mhob rhan o Gymru. Ac ynghylch y gwasanaeth hwn a'r posibilrwydd o gynyddu'r defnydd a wneir ohono oherwydd y feirws, pa adnoddau ychwanegol eraill ydych chi wedi ystyried eu rhoi i'r gwasanaeth hwn?
Rydych chi yn llygad eich lle yn dweud bod hwn yn glefyd cwbl newydd. Nid ydym yn sicr o bwy neu beth yn benodol sy'n cludo'r haint hwn. Mae ein dealltwriaeth bresennol yn seiliedig i raddau helaeth ar yr hyn a wyddom ni am bob coronafeirws tebyg. Beth allwch chi ei ddweud wrthyf, os gwelwch yn dda—gyda'r cymunedau anodd eu cyrraedd, pa ystyriaeth ychwanegol a roddwyd i'r cymunedau anodd eu cyrraedd hyn, fel eu bod yn ymwybodol o'r coronafeirws a'r symptomau?
Mae cyfraddau heintio wedi cynyddu ar draws y byd ac mae ein hymdrechion, yn briodol ddigon, yn canolbwyntio ar leihau lledaeniad y clefyd hwn. Mae'n briodol ein bod yn paratoi ar gyfer achosion eang. Gallwn weld o ogledd yr Eidal pa mor gyflym mae'r coronafeirws arbennig hwn yn lledu. Fodd bynnag, ar hyn o bryd un o'r bygythiadau mwyaf yw panig eang a lledaeniad gwybodaeth anghywir. Mae yn ein gallu i gyfyngu ar ledaeniad y clefyd hwn os ydym i gyd yn cymryd rhagofalon syml. Fel gyda phob haint anadlol, gallwn gymryd camau i atal lledaeniad COVID-19. Mae angen i bob un ohonom ni yn y Siambr hon atgyfnerthu'r neges 'ei ddal, ei daflu, ei ddifa' ac arfer hylendid dwylo effeithiol rheolaidd.
Gweinidog, fel y dywedais, rwy'n cymeradwyo'n llwyr sut mae Llywodraeth Cymru yn mynd ati, ac felly mae gennyf ychydig o gwestiynau ar ôl. Cafwyd adroddiadau am brinder cyfarpar amddiffynnol personol mewn meddygfeydd teulu. Felly, Gweinidog, a allwch chi sicrhau bod digon o gyfarpar amddiffynnol personol ar gael i ddarparwyr gofal sylfaenol ym mhob cwr o Gymru? Sylweddolaf fod hwn yn argyfwng iechyd y cyhoedd byd-eang, a bydd yn arwain at heriau o ran caffael. Fodd bynnag, a wnewch chi bopeth yn eich gallu, ynghyd â chydweithwyr ar draws y DU, a gweithio gyda Llywodraeth y DU i sicrhau nad yw costau uwch ac argaeledd cyflenwadau ac offer yn effeithio ar ein gwasanaethau iechyd?
Yn olaf, Gweinidog, un o effeithiau anffodus yr achosion o coronafeirws yw'r cynnydd yn nifer y bobl sy'n ceisio elwa ar ddioddefaint pobl eraill, a cheir adroddiadau bod busnesau diegwyddor yn chwyddo prisiau deunyddiau hylendid sylfaenol yn aruthrol. Roedd un hysbyseb ar gyfer potel o olchydd llaw alcohol 600 ml yn nodi pris o £37, pump neu chwe gwaith yn fwy na'r pris arferol. Yn anffodus, nid yw hyn yn unigryw. Felly, Gweinidog, a wnewch chi weithio gydag awdurdodau lleol a Gweinidogion y DU i wneud yr hyn a allwch chi i gael gwared ar yr arfer yma?
Diolch unwaith eto am eich diweddariadau rheolaidd a gobeithiaf, wrth i bob un ohonom ni wneud ein rhan, y gallwn ni osgoi difrod gwaethaf COVID-19.