Part of the debate – Senedd Cymru am 5:08 pm ar 4 Mawrth 2020.
Rwy'n derbyn y pwynt yn llwyr, ond os ydych mewn byd lle mae cymwysterau'n golygu cymaint, mae angen inni weithredu mewn ffordd nad yw'n atal plant sydd â phrofiad o ofal yn artiffisial rhag gallu gwneud hynny a manteisio i'r eithaf o'u cymwysterau os gallant. Felly, yn sicr nid yw'n wir fod yn rhaid i bawb gael 6,000 TGAU, waeth beth fo'u cefndir.
Serch hynny, credaf fod hwn yn bwynt pwysig, Rhianon. Mae'r comisiynydd plant ei hun wedi tynnu sylw at y ffaith nad yw 43 y cant o blant sy'n derbyn gofal neu sydd wedi derbyn gofal yn cymryd rhan mewn addysg, hyfforddiant na chyflogaeth pan fyddant yn 19 oed, a hynny er bod gan rai ohonynt gymwysterau TGAU eithaf da erbyn hynny. Ac mae'n cymharu â 5 y cant o'u cyfoedion. Felly, er nad cymwysterau yw'r unig beth y dylem ei ystyried, mae'n bwysig fod y plant sy'n gallu eu cael yn eu cael. Pa gyfraniad y mae'n ei wneud i'ch lles os byddwch, ar ôl oes o ysgol, yn dod oddi yno heb unrhyw gymhwyster? Byddai'n eithriadol o hawdd i chi golli hunan-hyder yn llwyr a chithau prin wedi dechrau ar eich bywyd fel oedolyn.
Mae'r Gweinidog Addysg, wrth gwrs, yn rhoi ymhell dros £100 miliwn tuag at y grant datblygu disgyblion. Rwy'n dychmygu eich bod yn teimlo braidd yn rhwystredig ynglŷn â chynnydd y canlyniadau i'n plant mwyaf difreintiedig, gan gynnwys ein plant sy'n derbyn gofal. Mae Estyn yn tynnu sylw, wrth gwrs, at y ffaith bod y ddarpariaeth yn amrywiol iawn, felly efallai fod hynny'n rhywbeth lle gallwn gael rhywfaint o drosolwg gweinidogol arno. Ond mae eich fersiwn chi o'n premiwm plant sy'n derbyn gofal yn mynd i gonsortia; fe sonioch am hynny eich hun ychydig wythnosau'n ôl. Rwy'n eithaf awyddus i ddarganfod faint o arian sy'n mynd yn uniongyrchol i ysgolion i'w helpu i gynorthwyo plant sy'n derbyn gofal i ganfod eu ffordd drwy'r cwricwlwm newydd, a chyfrannu at system ysgol gyfan sy'n meithrin plant sy'n derbyn gofal yn dda, gan mai un peth yw adnoddau ar-lein ond mae angen amser ar athrawon i'w hasesu a'u defnyddio.
Ddirprwy Weinidog, rwy'n meddwl mai dyma lle byddai rhywfaint o waith trawslywodraethol yn ddefnyddiol. Mae Gweinidogion ac Aelodau wedi bod yn sôn am brofiadau niweidiol yn ystod plentyndod ers amser maith, ac roeddwn braidd yn siomedig wrth glywed mai dim ond yn awr yr archwilir ymagwedd gyfannol, y soniodd Siân Gwenllian amdani, tuag at blant ac addysg yn benodol, pan fo lles a'r gallu i gyflawni potensial wedi'u plethu'n dda.
Hoffwn orffen, Ddirprwy Lywydd, ar y pwynt a godwyd gan Janet Finch-Saunders am raglen Skolfam a ddatblygwyd yn Sweden—ac mae Llywodraeth Cymru yn hoff iawn o Sweden—sef system ar gyfer plant mewn gofal maeth, sy'n gwbl seiliedig ar ymrwymiad amlasiantaethol a mapio. Gwelai fod cyrhaeddiad cyfranogwyr yn gwella'n fawr a bod canlyniadau mewn profion safonedig yn gwella'n sylweddol. Ond yr hyn a oedd yn bwysig i mi oedd edrych ar nifer y plant ifanc a gyflawnodd y canlyniadau gofynnol i fynychu addysg ôl-16: rydym yn dychwelyd at gyfleoedd bywyd. Cyflawnodd 100 y cant o'r rhai ar y cynllun hwn y graddau hynny o'i gymharu â 67 y cant o blant mewn gofal na wnaeth hynny. Nawr, dyna 100 y cant o blant, dyna 100 y cant ohonynt wedi'u hargyhoeddi bod ganddynt ddyfodol a fyddai'n gwrthsefyll eu gorffennol, ac rwy'n credu mai dyna'r math o uchelgais y mae angen inni chwilio amdano yma yn Llywodraeth Cymru. Diolch, Ddirprwy Lywydd.