Part of the debate – Senedd Cymru am 5:54 pm ar 4 Mawrth 2020.
Diolch i chi, a diolch i'r rhai sydd wedi cyfrannu; rwy'n gwerthfawrogi'r ymateb a gawsom. Rwyf am ddechrau gyda hyn: fe ddywedoch chi, Ddirprwy Weinidog, na fydd yn digwydd dros nos, ac rwy'n sylweddoli y bydd unrhyw newid i'r gwasanaethau yn cymryd amser, ond credaf mai'r hyn yr hoffwn eich annog i'w wneud yn yr ystyr honno, felly, yw sicrhau bod y bobl a gyfrannodd at yr adolygiad—boed yn gleifion, boed yn ofalwyr, boed yn geraint—yn cymryd rhan lawn yn yr amserlenni sydd gennych.
Oherwydd fe wnaethant ddweud wrthyf fod gostyngiad wedi bod ar ôl iddynt gyfrannu at adolygiad Jacinta Tan, ac na chawsant wybod gan Lywodraeth Cymru beth oedd yn digwydd. Ni chawsant eu cynnwys. Ac nid oes mwy y maent eisiau gallu ei wneud na chael gwybod beth sy'n digwydd a chael cymryd rhan. Felly, hoffwn eich annog, hyd yn oed os ydych chi'n mynd i ddweud wrthynt, 'Mae'n mynd i gymryd ychydig o amser, byddwch yn amyneddgar os gwelwch yn dda', wyddoch chi beth, nid ydynt yn mynd i'ch beirniadu am hynny, oherwydd maent yn gwybod eich bod yn rhoi'r wybodaeth honno iddynt? Felly, byddwch yn ymwybodol o hynny.
Rydych yn dweud y bydd angen arian ychwanegol a'ch bod yn cysylltu â gweision sifil i edrych ar sut y bydd hynny'n digwydd. Yn amlwg, fe fyddwch wedi darllen yn adolygiad Jacinta Tan y byddai'n rhagweld bod angen tua £9 miliwn i allu gwneud hynny. Felly, hoffwn ddeall beth y mae eich gweision sifil yn ei wneud o ran costio gwahanol fodelau a sut y byddant yn ymdrin â hynny mewn gofynion cyllidebol yn y dyfodol, felly. Oherwydd wrth gwrs, ar hyn o bryd, yr £1 filiwn o arian rheolaidd y buom yn ymgyrchu drosto yn 2007 ydyw o hyd, ac mae pethau wedi newid ers hynny. Oes, mae pocedi o arian wedi mynd i wahanol wasanaethau, fel pontio ac yn y blaen, ac mae hynny'n rhywbeth rwy'n ei groesawu'n llwyr, ond yn ei hanfod mae'n dal yn eithaf bach o gymharu â chyllideb y GIG yn ei chyfanrwydd. Ac fel y dywedasom, unwaith eto, mae pobl yn marw o'r cyflwr hwn, ac rydym am atal hynny rhag digwydd yn y dyfodol.
Felly, rwyf am orffen yn awr, a hoffwn ddweud nad yw'n rhywbeth a ddylai fod—. Fel y byddwn yn trafod yn y ddadl nesaf, mae pob ffurf ar iechyd meddwl yn bwysig, ond yn benodol, nid yw anhwylderau bwyta yn perthyn i faes iechyd yn unig, maent yn perthyn i fyd addysg hefyd. Mae llawer o bobl wedi dweud wrthyf eu bod yn mynd i'r ysgolion a byddent yn hoffi cael mwy o wybodaeth ynglŷn â'r hyn y mae hynny'n ei olygu iddynt. Dywedodd Emily Hoskins, a oedd yma'n gynharach, fod ei thad yn athro a bod pobl yn dweud wrth bobl yn yr ysgol—am eu bod yn gwybod bod gan Emily anhwylder bwyta—pe bai ganddynt anhwylder bwyta yn yr ysgol honno y gallent fynd i'w weld. Wel, roedd yn ymdopi â hynny fel gofalwr, ac yna'n dod i mewn a phobl yn cyfeirio pobl ato am help gydag anhwylderau bwyta. Nid oedd hynny'n briodol mewn gwirionedd.
Felly, rwy'n credu bod angen inni edrych ar bob elfen o gymdeithas a sut y gall nid yn unig y system addysg ddarparu ar gyfer y rhai sydd ei angen, ond hefyd sut y gellir diwygio'r system iechyd wedyn i sicrhau bod y rhai sydd angen triniaeth yn ei chael yn amserol ac yn cael y driniaeth y maent ei hangen ar gyfer eu gofynion eu hunain, yma yn y gymdeithas.