Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd dros dro. Rwy'n mynd i siarad yn gyflym oherwydd mae gennyf lawer i'w ddweud ar y pwnc hwn a dim ond tri munud sydd gennyf. Yn gyntaf oll, nid wyf am adael i chi osgoi cerydd am eich sylw bach digywilydd yno, Rhun ap Iorwerth. Fe wyddoch fod y meinciau hyn yn pryderu’n fawr am y mater, gan i mi ei godi ar sawl achlysur, ac rwy'n falch iawn fod y Pwyllgor Iechyd a Gofal Cymdeithasol yn mynd i edrych arno.

Y rheswm pam ein bod wedi cyflwyno ein gwelliant yw oherwydd ein bod wedi gwneud digon o waith i allu ymchwilio i rywfaint o'r manylion sydd eu hangen arnom yma, Weinidog. Ond cyn i mi ddechrau ar yr elfen arbennig honno o'r gwelliant, rwyf am ddweud rhywbeth wrth bawb yn y Siambr. Yn llythrennol ddeufis yn ôl ymwelais ag un o fy etholwyr mewn uned diogelwch canolig yn Lloegr. Mae'n un sydd â marciau du difrifol gan y Comisiwn Ansawdd Gofal yn ei erbyn, a ph'un a yw'n dda neu'n ddrwg ai peidio, fel bod dynol arall yn cerdded i mewn i uned diogelwch canolig, gallaf ddweud wrthych yn awr fod fy nghalon bron â stopio curo. Mae'n erchyll. Rwyf wedi ymweld â charchardai hefyd. Ble byddai'n well gennyf fod—carchar neu uned diogelwch canolig? Byddai'n well gennyf fod mewn carchar. Os ydych chi mewn carchar fe gewch wneud pethau. Os ydych chi mewn carchar, caniateir i chi ddod i gysylltiad â phobl. Os ydych chi mewn carchar, mae'n hawdd i chi weld eich teulu a'ch ffrindiau mewn ystafelloedd aros arbenigol. Os ydych chi mewn carchar, yn anad dim, rydych chi'n gwybod pa bryd y byddwch yn cael eich rhyddhau. Gallai fod yn dri mis, tair blynedd, 30 mlynedd, ond mae gennych nod terfynol. Nid oes gennych ddim o'r optimistiaeth honno, dim dyhead felly, na sicrwydd o’r fath pan fyddwch mewn carchar diogelwch canolig. A phan fyddwch mewn carchar diogelwch canolig sydd 200 milltir i ffwrdd oddi wrth eich teulu, mae'r torcalon gymaint yn fwy am ei bod hi’n anodd iawn dal ati i gyfathrebu. 

Un o'r pethau sy'n cael eu dweud yn aml, cyn gynted ag y byddwch yn un o'r mathau hynny o leoedd—a pheidiwch ag anghofio, os oes gennych chi broblemau iechyd meddwl a'ch bod chi mewn uned diogelwch canolig, rydych chi’n aml iawn gyda phobl sydd yno trwy system y Weinyddiaeth Gyfiawnder, ac mae hynny'n anodd. Gwelais weithgareddau caled yn digwydd. Ni hoffwn fod yno.