Part of the debate – Senedd Cymru am 5:47 pm ar 11 Mawrth 2020.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Nid oes llawer o faterion sy'n ein huno ni gyda'n gwleidyddiaeth wahanol yn y lle hwn. Felly, mae hon yn ddadl bwysig i'r bobl y mae pawb ohonom yn eu cynrychioli yma yn Senedd Cymru. Ac fel y dywedwyd, yma yng Nghymru, mae rygbi yn gymaint mwy na dim ond gêm. Mae gemau'r chwe gwlad yn rhan annatod o'n seicoleg genedlaethol. Maent yn rhan o bwy ydym ni, ac yn rhan o'n Cymreictod cyffredin. Ac mewn clybiau, tafarndai ac ystafelloedd byw ar draws y wlad, mae pobl yn ymgynnull i wylio'r chwe gwlad mewn ffordd wahanol i bron unrhyw ddigwyddiad chwaraeon arall yng Nghymru. Ac mae'n fwy na'i gynnwys, felly mae'n gwbl hanfodol ein bod yn cadw'r uchafbwynt hwn yng nghalendr chwaraeon Cymru yn hygyrch i'r mwyafrif.
Nid oes ond angen inni edrych ar griced fel enghraifft, fel y crybwyllwyd eisoes, camp lle gwelwyd gostyngiad sylweddol yn nifer y bobl sy'n cymryd rhan ac yn y nifer sy'n gwylio ers symud i wasanaethau talu-wrth-wylio yn 2005. Ac nid y bwriad yw difrïo sianeli sy'n gwneud elw fel Sky neu BT, sydd, dros nifer o flynyddoedd, wedi darparu darllediadau rygbi o safon uchel iawn. Ond y ffaith yw nad yw'r rhain yn hygyrch i'r un nifer o bobl yng Nghymru.
Pan enillodd Cymru fuddugoliaeth y gamp lawn dros Loegr y llynedd, roedd 8.9 miliwn o bobl yn gwylio ar BBC One. Mae hynny'n fwy na'r gêm bêl-droed fwyaf poblogaidd ar y BBC yn 2018-19. Dylai hyn ddangos pa mor bwysig yw cadw'r gemau hyn ar deledu am ddim. Mae hefyd yn arwydd pam y mae eraill am ei gael.
Hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn i hyrwyddo chwe gwlad y menywod, a fydd yn awr yn uno â phencampwriaeth y dynion o ran hawliau teledu. Wrth i'r gêm i fenywod barhau i dyfu, mae sicrhau mwy, nid llai, o sylw teledu yn gam nesaf hanfodol. Yn anffodus, mae gêm menywod Cymru y penwythnos hwn yn erbyn yr Alban wedi cael ei chanslo oherwydd bod coronafeirws wedi effeithio ar un o chwaraewyr yr Alban, ac rwy'n siŵr yr hoffai Aelodau ar draws y Siambr hon ymuno â mi i ddymuno gwellhad llwyr a buan iddi.
Ddirprwy Lywydd, os ydym am sicrhau bod y genhedlaeth nesaf yn cael ei hysbrydoli i chwarae a chefnogi rygbi, rhaid inni ei gadw'n hygyrch iddynt. Caiff y chwe gwlad eu mwynhau gan gefnogwyr rygbi brwd a sylwedyddion cymdeithasol fel ei gilydd. Ni fydd hyn yn digwydd os yw'n diflannu y tu ôl i wal dalu. Yng Nghymru mae rygbi wedi bod yn gamp i bawb erioed, nid dim ond yr ychydig breintiedig, a rhaid i bawb ohonom weithio gyda'n gilydd i'w chadw felly.