3. Datganiad gan Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig: Ymateb i'r Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:46 pm ar 8 Ebrill 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Helen Mary Jones Helen Mary Jones Plaid Cymru 3:46, 8 Ebrill 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch, Llywydd. Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei datganiad, ac ategaf yr hyn y mae pawb arall wedi'i ddweud ynglŷn â pha mor bwysig yw'r gwaith y mae pawb yn ein sector bwyd yn ei wneud, o ffermydd i'n siopau ac i'r gweithwyr siopau, a gwn fod hynny'n achosi cryn straen i rai ohonyn nhw.

O ran darpariaeth archfarchnadoedd, rwy'n falch iawn o glywed yr hyn a ddywedodd y Gweinidog nawr y dylid bod yr holl restrau wedi eu darparu, ac roeddwn yn falch o'i chlywed yn dweud wrth Janet Finch-Saunders y byddwn yn gallu ychwanegu pobl at y rhestrau hynny. Soniwyd, er enghraifft, yn natganiad y Prif Weinidog am bobl â chlefyd niwronau motor yr ymddengys eu bod wedi cael eu diystyru'n gyfan gwbl. A gaf i ofyn i'r Gweinidog beth fyddai'r ffordd orau i ni symud ymlaen, fel Aelodau, os ydym yn cael sylwadau—fel y mae Lynne Neagle, a minnau, a llawer ohonom—gan etholwyr sy'n dal i gael eu hysbysu, fel cwsmeriaid archfarchnadoedd na allant ddefnyddio'r slotiau neu nad oes ganddyn nhw'r wybodaeth gywir? A fyddai'n ddoeth i ni ysgrifennu at y Gweinidog, neu a fyddai'n well ganddi pe baem ni'n codi'r mater hwn yn uniongyrchol gyda'r archfarchnadoedd, oherwydd, yn aml—rwy'n siŵr y bydd y Gweinidog yn cydnabod—gallwn wneud pethau'n iawn yn genedlaethol, ond o ran eu bod yn gweithio ar lefel leol i bobl, mae'r wybodaeth sy'n dod i ni fel aelodau etholedig yn bwysig iawn?

Ynghylch darparu blychau bwyd, rwy'n deall yn llwyr yr hyn y mae'r Gweinidog yn ei ddweud am yr angen i sicrhau bod hyn ar waith yn gyflym a gwn y bu yn achubiaeth lwyr i rai o'm hetholwyr. Cyfeiriodd y Gweinidog at awdurdodau lleol fel partner allweddol yn hyn i gyd. Tybed wrth i'r cynllun fynd rhagddo, y gallai hi ragweld y bydden nhw'n chwarae fwy o ran yn y broses caffael—gyda'r adnoddau'n dod yn sgil hynny, wrth gwrs—oherwydd gallai hynny fod yn gyfle. Mae'n sôn am gael mwy o fwyd ffres yn y blychau hynny, gallai fod yn gyfle hefyd drwy gynnwys awdurdodau lleol i gefnogi cadwyni cyflenwi bwyd lleol. Felly, tybed a fyddai hi'n ystyried hynny eto wrth i bethau symud ymlaen.

Ynghylch mater gwahanol, rwy'n siŵr y bydd y Gweinidog yn cytuno â mi fod llochesi anifeiliaid yn chwarae rhan bwysig iawn o ran lles anifeiliaid yng Nghymru, ac, wrth gwrs, caiff y llochesi hynny i gyd eu rhedeg gan wirfoddolwyr. Rwyf wedi cael nifer o sylwadau gan lochesi yn fy rhanbarth sy'n tynnu sylw at y ffaith bod eu gwaith codi arian i gyd, wrth gwrs, yn dibynnu ar weithgareddau cymdeithasol, ar eu siopau—pob peth sydd wedi gorfod dod i ben. Tybed a all y Gweinidog heddiw ymrwymo i roi rhywfaint o ystyriaeth i ba gymorth a allai fod ar gael iddyn nhw, os nad yw eisoes wedi gwneud hynny, oherwydd, wrth gwrs, mae'r anifeiliaid yn dal angen bwyd ac efallai y bydd angen gofal milfeddygol a bydd angen talu am hwnnw.

Ac, yn olaf, rwyf wedi cael sylwadau sy'n awgrymu i mi nad yw rhai elfennau o'r cymorth busnes presennol yn gweithio'n dda iawn i fusnesau twristiaeth—gallai llawer ohonyn nhw wrth gwrs fod yn ffermydd wedi arallgyfeirio. Felly, er enghraifft, os ydych chi'n barc carafanau, ni fyddwch yn cael unrhyw incwm, ond ni fyddwch yn gallu rhoi seibiant i'ch staff o reidrwydd oherwydd y bydd eu hangen i dorri'r gwair, gwneud gwaith cynnal a chadw. Rwy'n sylweddoli mai mater i bortffolio Ken Skates yw hwn yn bennaf, ond tybed a gaf i ofyn i'r Gweinidog heddiw drafod ymhellach gyda Ken Skates gyda'r bwriad o sicrhau bod gennym ni becynnau cymorth busnes ar gael a fydd yn gweithio mewn gwirionedd i'r busnesau gwledig hyn, ac rwy'n siŵr y bydd y Gweinidog, wrth gwrs, yn cytuno eu bod yn bwysig iawn.