Nid oes arnaf gywilydd dweud hyn unwaith eto, mai Senedd Cymru sy'n gwneud y gyfraith, nid y Llywodraeth. Felly, dyma'r lleiaf y gallwn ni ei ddisgwyl fel cam cyntaf gan y Llywodraeth ei bod yn gosod Bil sydd, yn gyntaf, yn gyflawn; yn ail, â chig digonol ar yr esgyrn o ran ei amcan polisi ac o leiaf ei ddarpariaeth gychwynnol; ac, yn drydydd, wedi ei gostio'n iawn. Rwy'n credu bod y methu â derbyn argymhellion penodol gan y Pwyllgor Cyllid ynghylch hyn yn gamgymeriad. Nid wyf yn credu bod y Bil hwn yn bodloni'r tair egwyddor gyffredinol hynny. Os nad yw'n gwneud hynny, rwy'n credu fel deddfwyr, y dylem ni ei wrthod heddiw, ei anfon yn ôl ac, efallai, ei ail-wahodd er mwyn ei ail-osod ar ffurf sy'n bodloni'r profion hynny. Mae hynny er gwaethaf y pwynt a wnaed eisoes ynghylch y cyfnod y mae'r darn hwn o ddeddfwriaeth wedi ei gyflwyno ynddo.

Dywedodd y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol—y fersiwn  flaenorol, wrth gwrs, o bwyllgor Mick Antoniw—mai diben diwygiadau yw trafod ac awgrymu gwelliannau i Fil, ac nid darparu symiau mawr a sylweddol o destun na pheidio â chwblhau Biliau nad ystyrir eu bod wedi eu datblygu'n llawn ar adeg eu cyflwyno. Fel Cynulliad, wrth gwrs, anwybyddwyd hynny pan basiwyd Bil y Senedd ac Etholiadau, ac fel deddfwyr, ni ddylem wneud hynny eto. Os twyllwch ni unwaith yna rhag eich cywilydd, Lywodraeth Cymru, ond os twyllwch ni ddwywaith yna rhag ein cywilydd ni. Fe fyddwn i'n hoffi dweud mai dyma'r tro cyntaf, ond nid yw hynny'n wir. Rwy'n credu ei bod hi'n bryd i ni wneud ein gwaith a dweud pam y mae hon yn gyfraith wael nawr.

Felly, dim ond i edrych yn ôl ar Fil y Senedd ac Etholiadau, un o'r dadleuon a gyflwynwyd gan Lywodraeth Cymru oedd y byddai cynnwys pleidleisiau ar gyfer gwladolion tramor preswyl heb graffu yn ei wneud yn fwy cyson â hyn—cynnwys, ar y pryd, Bil heb ei weld. Nawr, bydd y Bil nas gwelwyd hwn, yn hwyr, yn cynnig pleidleisiau i rai carcharorion, er i mi glywed yr hyn a ddywedodd y Gweinidog yn gynharach, ac efallai y gwnaiff hi egluro'r sefyllfa yn awr a'r hyn yr oedd yn ei olygu pan ddywedodd na fyddai'n gofyn i swyddogion neilltuo rhagor o adnoddau ar gyfer hyn. Ond, y pwynt yw ei fod yn gwbl anghyson â'r Ddeddf Senedd ac Etholiadau, sydd eisoes yn rhesymu gwael ar ran Llywodraeth Cymru, a nawr maen nhw'n ceisio ei chael hi bob ffordd, oni bai bod gan y Gweinidog rywbeth arall i'w ddweud am hyn. Fel deddfwyr, dylem, felly, ddweud 'na'.

Y cwestiwn amlwg yw pam nad oedd pleidleisio gan garcharorion wedi ei gynnwys yn y Bil gwreiddiol. Mae'n ddrwg gennyf ddweud bod yr atebion a roddodd y Gweinidog i'n Pwyllgor yn ei thystiolaeth i ni yn arbennig o wan. Roeddem yn gwybod y byddai'r cyfrifoldeb dros etholiadau yn cael ei ddatganoli i'r sefydliad hwn mor bell yn ôl â 2017, felly bu 18 mis da i baratoi ar gyfer drafft i'w gynnwys ar ddechrau'r Bil ynghylch hyn. Dyfynnu penderfyniad Hirst i oedi: wyddoch chi, mae hwnnw'n benderfyniad sy'n mynd yn ôl, neu mae'r mater yn mynd yn ôl i 2005, felly nid yw hynny'n gredadwy iawn ychwaith.

Os ydych eisiau rhagor o dystiolaeth o baratoi anghyflawn, rwy'n credu mai hynny fyddai cynnwys y 98 o bwerau y cyfeiriodd Mick Antoniw atyn nhw yn gynharach. Rydych chi wedi bod yn ymwneud â hyn ers chwe blynedd bellach—mae'n dipyn o gyfnod ar gyfer Bil hir. Ar hyn o bryd, byddai angen i ni wybod pam yr ydych chi'n ceisio pwerau, yn hytrach nag ymrwymo i ddyletswyddau mewn rhai achosion, ac yna o dan ba amgylchiadau y byddech chi'n defnyddio'r pwerau hynny. Rydych chi wedi cael digon o amser i gynllunio ar gyfer sefyllfa, a dydyn ni ddim yn glir ynglŷn â hynny.

Mae gennym ni rai pwerau, fel y crybwyllodd Mick, heb unrhyw weithdrefn ynghlwm wrthynt, gan gynnwys pwerau sy'n berthnasol i newidiadau yn y ffordd y mae cynghorau'n cynnal etholiadau. Eich cyfiawnhad dros hyn yw iddo gael ei wneud felly mewn deddfwriaeth a oedd yn rhagflaenu bodolaeth y Cynulliad gan bron i 30 mlynedd. Nid yw hynny'n rheswm da. Y pwerau trymion hynny sy'n ymwneud â gweithredu'r bleidlais sengl drosglwyddadwy: dylech chi fod yn glir nawr ynglŷn â sut y dylid defnyddio'r rheini a dylent fod mewn Atodlen i'r Bil hwn. Rydym eisoes wedi clywed am greu cronfa ddata etholiadol. Y broblem ynglŷn â hynny, fel y dywedasoch, Gweinidog, eich hun, yw nad oeddech wedi gweithio pethau allan eto.

Ar y llaw arall, mae gennym sefyllfa lle mae'r Llywodraeth yn sicr ynglŷn â'r hyn y mae eisiau ei wneud ynghylch mathau penodol o gyhoeddi, fel yn Atodlen 4—ychydig o baragraffau yn y fan honno. Ond, yn hytrach na'i osod allan, mae mewn gwirionedd yn ceisio pwerau i wneud hynny yn hytrach, pan nad oes angen hynny.

Felly, yn hytrach nag ailadrodd yr hyn y mae eraill wedi ei ddweud, rwyf eisiau gorffen drwy dynnu sylw Aelodau a Gweinidogion at yr argymhellion sydd wedi eu gwrthod gan y Gweinidog—mae arnyn nhw angen ymateb pellach gan Weinidogion—ond hefyd at bennod 3 o adroddiad y pwyllgor, ac i ystyried yr hyn a ddywed, fel y gall y Llywodraeth ddrafftio cyfraith well ac y gallwn ninnau ddod yn well deddfwyr, a dweud y gwir. Rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog, a ninnau i gyd, fel deddfwyr, yn cadw hynny mewn cof. Diolch.