Part of the debate – Senedd Cymru am 4:52 pm ar 22 Ebrill 2020.
Dywedodd y Gweinidog yn ei ddatganiad, er bod llawer wedi'i wneud, fod llawer i'w wneud o hyd, ac mae hynny'n sicr yn wir. Mae'r Llywodraeth, i bob pwrpas, wedi rhoi'r rhan fwyaf o'r economi mewn math o goma wedi'i ysgogi'n feddygol ac mae llawer o fusnesau yn ofni, gyda pheth cyfiawnhad, nad ydynt yn mynd i ddod allan o'r coma hwnnw'n fyw, felly mae'n hanfodol bwysig ein bod yn dechrau'r broses raddol o godi cyfyngiadau cyn gynted ag y gallwn ac yn y ffordd fwyaf hirben, i ni allu diogelu iechyd y cyhoedd yn ogystal ag iechyd yr economi.
Yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru, rydym yn dibynnu'n helaeth ar ffermio, twristiaeth, lletygarwch, ac ati, ac mae llawer o'r busnesau hyn yn mynd i ddisgyn drwy'r bylchau, fel y soniwyd eisoes, yn yr amrywiol gronfeydd sydd ar gael i geisio ymdopi â chanlyniadau'r cyfyngiadau symud. Mae ffermydd, er enghraifft, yn cael eu heithrio o'r gronfa cadernid economaidd yn ôl yr hyn a ddeallaf am eu bod bron drwy ddiffiniad yn derbyn grantiau a ariennir yn gyhoeddus drwy'r polisi amaethyddol cyffredin. Ac eto, rydym wedi gweld y diwydiant llaeth yn wynebu gostyngiad o 25 i 30 y cant yn y galw am laeth, rydym wedi gweld y sector da byw yn dioddef mewn modd tebyg am nad yw gwestai, bwytai ac ati'n defnyddio toriadau cig gwerth uchel ym mhen uchaf y farchnad mwyach. Mae llawer o'r busnesau hyn yn mynd i fod ar yr ymylon, ac ni ellir eu helpu o dan y cynlluniau presennol.
Yn yr un modd, roeddwn yn siomedig iawn o glywed mai twyll oedd y rheswm dros ddefnyddio'r trothwy TAW fel cymhwyster ar gyfer ceisiadau i'r gronfa cadernid economaidd. Mae llawer iawn o ffyrdd o drechu twyll ar wahân i edrych ar y wybodaeth sydd ar gael i'r awdurdodau TAW. Felly rwy'n gobeithio bod hynny'n mynd i gael ei ailystyried. Gadewch imi roi un enghraifft ichi o fusnes nad yw'n dwyllodrus yn sicr, ond sy'n ficrofusnes: nid yw pont dollau Llynpenmaen ger Dolgellau yn mynd i unman ac nid yw'r bobl sy'n berchen ar y bont yn mynd i unman chwaith, ond maent yn disgyn drwy'r holl fylchau hyn am nad ydynt wedi'u cofrestru ar gyfer TAW. Maent yn dibynnu'n llwyr ar incwm o dwristiaeth i gadw'r bont i fynd. Mae'n atyniad twristaidd. Mae llawer o fusnesau o'r fath yn mynd i fynd i'r wal oni bai eu bod yn cael cymorth yn fuan iawn. Felly, rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog yn edrych yn fwy hyblyg ar hyn wrth ailystyried y rheolau presennol ac ymhen wythnos neu ddwy, yn cyflwyno rhyw fath o gynllun dewisol mwy hyblyg, ac oherwydd na fyddwn yn cynnwys pob enghraifft bosibl mewn set o reolau, bydd rhyw fath o fecanwaith dewisol ar waith i allu ailystyried busnesau sy'n disgyn drwy'r bylchau.