Part of the debate – Senedd Cymru am 4:16 pm ar 29 Ebrill 2020.
Diolch, Suzy, am y cwestiynau yna. Rydych chi'n hollol iawn: ni ddylai ymdrechion staff llywodraeth leol gael eu hanwybyddu. Rwy'n cyfarfod yn wythnosol ag arweinwyr Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, yr arweinydd a'r pennaeth addysg, ac rydym yn cadw mewn cysylltiad agos i sicrhau ein bod yn gweithio mewn cytgord agos â'n gilydd. Felly, mae gennyf sicrwydd ynghylch perfformiad awdurdodau lleol ac mae ganddyn nhw gyfle i roi adborth o lawr gwlad am yr heriau a'r cyfleoedd sy'n amlygu eu hunain yn y cyfnod anodd hwn. Ac rwyf wedi cael fy syfrdanu gan y ffordd y maen nhw wedi ymateb i'r argyfwng hwn mor gyflym ac ystwyth.
Dychmygwch os gallwch chi, dywedwyd wrthyn nhw ar brynhawn dydd Mercher y byddai ysgolion yn cau oherwydd diben statudol ddeuddydd yn ddiweddarach. Ond roedden nhw i gyd yn gallu sicrhau y gallai plant gweithwyr critigol a phlant sy'n agored i niwed gael gofal mewn ysgolion a addaswyd at ddibenion gwahanol erbyn y dydd Llun. Ac mae hynny'n dangos yr ymdrechion aruthrol a fu ar lawr gwlad i ymateb i'r argyfwng.
O ran addysg bellach, rydych chi'n gywir: rydym ni wedi bod mewn sefyllfa i allu rhoi rhywfaint o sicrwydd ynghylch cyllid. Er, wrth gwrs, mae rhai o elfennau a gofynion y cyllid hwnnw yn anodd iawn eu cyflawni ar hyn o bryd. Ond, unwaith eto, mae colegau addysg bellach wedi gweithredu'n gyflym i barhau i ddarparu cymorth i fyfyrwyr ar-lein lle bo hynny'n briodol. Ac maen nhw wedi bod yn arbennig o awyddus i edrych ar elfennau gofal bugeiliol eu gwaith, gan gadw mewn cysylltiad agos â'r myfyrwyr hynny y mae astudio o bell efallai'n her wirioneddol, ac rwy'n ddiolchgar am eu hymdrechion yn hynny o beth.
O ran cymorth iechyd meddwl, byddwch yn ymwybodol, yn y dyraniad cyllideb ar gyfer eleni, ein bod wedi gallu dyfarnu £2 miliwn i gefnogi colegau addysg bellach a mentrau iechyd meddwl. Mae'r arian hwnnw ar gael o hyd i golegau ac maen nhw'n awyddus i ddarparu cymorth ar gyfer iechyd meddwl mewn amrywiaeth o ffyrdd, er nad yw sesiynau cwnsela wyneb yn wyneb mewn colegau yn addas mwyach, ond maen nhw'n edrych ar ffyrdd arloesol o ddefnyddio'r adnodd hwnnw sydd ar gael iddyn nhw.
O ran cymwysterau galwedigaethol, rwy'n cydnabod ei bod wedi cymryd peth amser i allu rhoi eglurder i ddysgwyr galwedigaethol, nid yn y ffordd yr oeddem yn gallu gwneud hynny ar gyfer ein myfyrwyr TGAU ac A2 efallai. Mae hyn yn rhannol gan nad yw'r cyrff dyfarnu yng Nghymru yn unig; rydym yn ymwneud â chyrff dyfarnu sy'n gweithio ar sail y DU gyfan ac mae angen i ni weithio ar y cyd â nhw i sicrhau nad yw myfyrwyr o Gymru o dan anfantais.
Fel y dywedais wrth y pwyllgor ddoe, y myfyrwyr hynny sydd, fel rhan o'u prentisiaeth neu eu dysgu seiliedig ar waith, yn ymgymryd â chymwysterau sgiliau hanfodol, sy'n rhan o fwyafrif helaeth, y rhaglenni prentisiaethau, bydd y myfyrwyr hynny'n ennill gradd. I'r myfyrwyr hynny sy'n dilyn y cymwysterau galwedigaethol o ran gofal plant, sy'n gymwysterau i Gymru'n unig, byddant hwythau hefyd yn ennill gradd.
Gwn fod rhai o'n cyrsiau mynediad wedi achosi straen arbennig. Mae'r rhain fel arfer yn fyfyrwyr mwy aeddfed, rhieni eu hunain yn aml, sy'n dilyn cyrsiau gofal iechyd fel rhagflaenydd cyn mynd ymlaen i astudio ar lefel gradd, fel arfer ar gyfer cyrsiau sy'n ymwneud â nyrsio a bydwreigiaeth. A gwn y bu hynny yn her arbennig, a chytunwyd bellach nad oes rhaid i'r myfyrwyr hynny gwblhau eu holl aseiniadau—byddant hwythau hefyd yn cael eu trin yn yr un modd, a byddant yn cael gradd, gan eu galluogi nhw i symud ymlaen, gobeithio, i'r cyrsiau yr oedden nhw'n gobeithio eu gwneud ym mis Medi, heb unrhyw straen pellach.
Mae prentisiaethau yn her, yn enwedig i'r myfyrwyr hynny nad ydynt wedi gallu cwblhau'r elfen seiliedig ar waith o'u cwrs, oherwydd efallai eu bod wedi cael eu rhoi ar ffyrlo neu efallai am nad yw eu cwmni neu eu cyflogwr yn gweithredu mwyach, ac rydym yn parhau i weithio drwy'r agweddau ymarferol ar sut y gallwn ni gefnogi'r myfyrwyr hynny. A byddwch yn ymwybodol ein bod wedi sôn ddoe am y myfyrwyr penodol hynny y mae cymhwysedd technegol yn rhan bwysig iawn o'u cwrs. Felly, os ystyriwn ni blymio a gosod nwy—yn amlwg, er mwyn cofrestru fel ymarferwr cymwys ceir arholiadau ymarferol ac asesiadau y mae angen eu cynnal. Unwaith eto, rydym yn gweithio gyda ColegauCymru i weld—a allwn ni lacio rhai o'r cyfyngiadau symud ar unrhyw adeg fel y gall rhai myfyrwyr ddychwelyd i ddysgu, mae'n debyg mai'r myfyrwyr penodol hynny fyddai un o'r cyfresi cyntaf o fyfyrwyr yn y sector addysg bellach y byddem yn dymuno darparu ar eu cyfer er mwyn iddyn nhw allu cwblhau eu cymhwyster, fel arall, efallai y byddwn mewn sefyllfa lle bydd yn rhaid iddyn nhw ohirio'r elfen honno o'r cymhwyster hwnnw, ac rydym yn cynnal trafodaethau cynnar gyda cholegau ynghylch sut y gallent roi sylw i'r myfyrwyr hynny petai'r myfyrwyr yn methu gwneud hynny tan yn ddiweddarach, a hynny efallai yn mynd i'r flwyddyn academaidd nesaf.