4. Datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:11 pm ar 13 Mai 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 3:11, 13 Mai 2020

(Cyfieithwyd)

Hoffwn ddechrau gyda'r ddogfen 'Profi Olrhain Diogelu' a diolch i'r Gweinidog am ei chyhoeddi. Mae'n ddefnyddiol gan ei bod yn ychwanegu at ein gwybodaeth am yr hyn y mae'r Llywodraeth yn ceisio ei gyflawni, ond rwy'n credu ei bod hi'n hen bryd cael cynllun manwl ar gyfer profi, olrhain ac ynysu, ac rwy'n credu ei bod fel yna o hyd, yn anffodus. Yr hyn sydd gennym ni yn y fan yma yn bennaf yw datganiad o egwyddor na fyddai llawer yn anghytuno ag ef, mewn gwirionedd: bod cael strategaeth profi ac olrhain yn hanfodol yn y frwydr yn erbyn y coronafeirws ac y bydd angen dod â llawer o wahanol bartneriaid at ei gilydd i'w chyflawni.

Rydym ni i gyd, siawns, yn gobeithio gallu dechrau symud tuag at godi'r cyfyngiadau'n sylweddol yn y dyfodol gweddol agos. Dyna'r hyn yr ydym ni i gyd yn gobeithio amdano, ond ni allwn ni ddechrau meddwl am godi'r cyfyngiadau symud cyn bod gennym ni gynllun profi ac olrhain cadarn, a dydw i ddim yn credu y gellir disgrifio hwn fel dim byd tebyg i gynllun cadarn, cynhwysfawr na manwl, felly rydym ni'n aros am hwnnw.

Mae'r ddogfen yn sôn, fel y clywsom ni, o bosib, am yr angen am 10,000 o brofion y dydd—mae'n glir ynghylch hynny—ddwywaith y gallu presennol y gwyddom ei fod wedi cymryd amser maith i'w gyrraedd, ac eto mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn awgrymu bod ystod y nifer o bobl â symptomau y mae'n bosib y bydd yn rhaid i chi eu profi rhwng 7,500 a 17,000. Heb os nac oni bai at hynny y dylem ni fod yn anelu. Mae cyfeiriad at 20,000 yn ddiweddarach yn y papur, ond mae'n aneglur iawn o'r ddogfen at beth y mae hynny'n cyfeirio. Rwy'n credu efallai i chi wneud hynny ychydig yn gliriach yn eich datganiad llafar, ond, o ran y ddogfen ei hun, mae'n aneglur iawn.

Nid yw'n ymwneud â'r niferoedd yn unig, mae'n ymwneud â sut yr ydych chi'n prosesu'r profion hynny ac yn mynd ati i olrhain. Rydych chi'n sôn am y gallu i gael prawf yn gyflym ac yn rhwydd. Pa mor gyflym—pa mor gyflym y mae angen iddo fod er mwyn bod yn effeithiol? Pa mor hawdd fydd hi i'n holl gymunedau elwa ar hyn, o gofio mai dim ond nifer penodol o ganolfannau profi torfol sydd gennym ni?

Nid yw strategaeth, yn y pen draw, ond cystal â'r cynllun gweithredu y mae angen inni ei roi ar waith, ac nid oes cynllun manwl yma y gallaf ei weld i roi'r egwyddorion sydd eisoes yn cael eu derbyn yn gyffredinol ar waith. Felly, pryd y gallwn ni ddisgwyl y strategaeth honno y mae'n rhaid inni ei throi yn rhywbeth a all ein paratoi ni i godi cyfyngiadau mewn gwirionedd, nid dim ond siarad am hynny mewn termau haniaethol?