Part of the debate – Senedd Cymru am 5:45 pm ar 13 Mai 2020.
Prynhawn da, Gweinidog. Mae'n rhaid i mi ddweud fy mod yn cytuno â llawer iawn o'r sylwebaeth a wnaed gan Mandy Jones. Yn fy etholaeth fy hun rwyf wedi bod â ffermwyr sydd wedi gorfod mynd allan a dod â'u gwartheg i mewn, godro eu gwartheg ac yna arllwys y llaeth hwnnw i ffwrdd, ac mae'r teimlad yn hollol wahanol i fod â siop, lle efallai y bydd yn rhaid i chi gau'r drysau, ond mae'r ffa pob ac ati yn dal i aros ar y silff. Mae hwn yn fusnes personol iawn ac maen nhw wedi bod yn brwydro am amser hir, ac rwy'n credu ei bod wedi cymryd amser hynod o hir i Lywodraeth Cymru ddod o hyd i ateb.
Yn eich ymateb ar eich datganiad fe wnaethoch chi sôn am y clwstwr bwyd a diod. Mae gennyf un maes penodol yr wyf yn dymuno tynnu eich sylw ato sef hwnnw sy'n ymwneud â gwinllannoedd yng Nghymru. Mae gennym dros 57 hectar o winllannoedd yn tyfu ledled Cymru, dros 30 o winllannoedd, ac maen nhw'n cynhyrchu gwinwydd arobryn o safon uchel. Amcangyfrifir bod twristiaeth gwin yn cyfrannu dros £10 miliwn y flwyddyn at gynnyrch domestig gros, ond ni allan nhw gael gafael ar ryddhad ardrethi busnes, grantiau sy'n seiliedig ar werthoedd ardrethol, y gronfa cadernid economaidd, cynllun ffyrlo i gyflogeion neu gymhorthdal incwm hunangyflogaeth. Rwy'n gofyn gan fod gennyf gymaint o winllannoedd yn fy etholaeth i ac, o'm safbwynt i, rwy'n credu ei fod yn fwyd a diod hollbwysig i'w gadw: a fyddech chi'n ystyried edrych ar y sector arbennig hwn a'r hyn y gallwch chi ei wneud i gefnogi'r diwydiant hwn? Oherwydd mae'n dod â chymaint o fri i Gymru bod y cynnyrch bendigedig hwn yn cael ei dyfu yn ein caeau a'n dyffrynnoedd.