4. Datganiad gan Weinidog yr Economi, Trafnidiaeth a Gogledd Cymru: Ymateb i Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 1:37 pm ar 10 Mehefin 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Ken Skates Ken Skates Labour 1:37, 10 Mehefin 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch, Russell. Yn gyntaf oll, byddwn yn dweud, o ran busnesau yn yr ardaloedd ar y ffin, fod gennym fantais yng Nghymru o gael y pwyntiau adolygu rheolaidd, ac felly mae'r dyddiadau'n hysbys i fusnesau. Ar y pwynt adolygu diwethaf, dywedodd y Prif Weinidog y gallai manwerthu nad yw'n hanfodol ddechrau proses dros y tair wythnos nesaf o edrych ar sut y gallent ailagor ar ôl y pwynt adolygu dilynol, os yw lefelau'r haint yn ddigon isel. Mae'r pwynt adolygu nesaf hwnnw ar 18 Mehefin—wythnos nesaf—felly, cyfnod bach iawn o rai dyddiau sydd rhwng yr hyn sy'n digwydd yn Lloegr a'r hyn sy'n digwydd yng Nghymru. Ond yn amlwg, byddai wedi bod yn ddymunol pe baem wedi gweld y ddwy ochr i'r ffin yn glynu at y pwyntiau adolygu rheolaidd hynny, ac yn ddelfrydol, pe bai'r pwyntiau adolygu wedi bod ar yr un adeg yn union. Nid yw hynny wedi digwydd, ond yma yng Nghymru rydym wedi glynu at yr hyn y mae'r Prif Weinidog wedi'i alw'n rhythm rheolaidd o bwyntiau adolygu bob tair wythnos, gan roi rhywfaint o sicrwydd ac eglurder i gymuned fusnes Cymru.

Mae ein hyder yn gwbl allweddol i gystadleurwydd busnesau. Mae tua 60 y cant o bobl Cymru yn dal i fod yn rhy nerfus i adael eu cartrefi. Felly, a bod yn onest, os yw busnes yn agor ond bod dwy ran o dair o bobl yn rhy ofnus i adael eu cartrefi, byddant yn cael trafferth i ddal dau ben llinyn ynghyd, byddant yn ei chael hi'n anodd bod yn hyfyw. Felly, yn ogystal ag agor busnesau, mae'n rhaid inni sicrhau bod gan bobl hyder i fynd iddynt. Er mwyn gwneud hynny, mae'n rhaid i'r rhif R ostwng digon i adfer hyder pobl, ac mae angen inni wneud yn siŵr fod gweithleoedd yn ddiogel i bobl eu defnyddio. Dyna pam fod y canllawiau rydym yn eu cyhoeddi ar hynny mor eithriadol o bwysig.

Os gallwn gael dyddiad cynt ar gyfer gwneud cais, mae'n amlwg y byddwn yn gwneud hynny. Mae angen i ni gau unrhyw geisiadau sy'n bodoli eisoes am arian cylch 1 y gronfa cadernid economaidd er mwyn sicrhau nad yw ceisiadau'n cael eu dyblygu a'n bod wedi cwblhau'r holl waith prosesu sydd ei angen. Mae nifer fawr o fusnesau yn dweud nad ydynt yn gymwys ar gyfer gwahanol gynlluniau cymorth, ond gwelwn wedyn eu bod yn gymwys mewn gwirionedd, a dyma pam ei bod mor bwysig i fusnesau ymweld â gwefan Busnes Cymru, defnyddio'r gwiriwr cymhwysedd a chyflwyno manylion cywir hefyd, oherwydd mae busnesau fel—. Soniwyd am fusnesau gwely a brecwast a masnachwyr marchnad. Dylent fod yn gymwys ar gyfer y cynllun cymorth incwm i'r hunangyflogedig, neu os ydynt yn cyflogi, dylent fod yn gymwys i gael cymorth ffyrlo. Os nad ydynt yn gymwys ar gyfer y rheini, yna, yn amlwg, gallai'r gronfa cadernid economaidd fod ar agor iddynt. Ond wedi i ni weithio drwy'r broses o sefydlu'r bwrsari i fusnesau newydd, yn ogystal â cham 2 y gronfa cadernid economaidd, os oes unrhyw fusnesau ar ôl, byddem yn gallu ystyried eu cynorthwyo o bosibl drwy fwrsari caledi yn ôl disgresiwn y gallai awdurdodau lleol ei gweinyddu, ac mae gwaith yn mynd rhagddo gydag awdurdodau lleol ar hynny.

Ac mewn perthynas â'r pwynt olaf ynglŷn â chwarae teg ar draws busnesau, byddwn yn cytuno â Russell George y dylai pob busnes lynu wrth y rheolau sydd wedi'u gosod yn glir. Lle nad ydynt yn gwneud hynny, byddwn yn ystyried camau gorfodi yn eu herbyn. Rydym i gyd yn yr ymdrech hon gyda'n gilydd, ac mae'n rhaid i bob un ohonom lynu wrth y rheolau a'r canllawiau os ydym am gynnal cydlyniad cymdeithasol ac os ydym am gadw'r rhagolygon gorau posibl i fusnesau allu goroesi'r feirws hwn.