8. Dadl Plaid Cymru: Yr Economi a COVID-19

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:51 pm ar 10 Mehefin 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Helen Mary Jones Helen Mary Jones Plaid Cymru 4:51, 10 Mehefin 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch, Ddirprwy Lywydd, a hoffwn ddiolch i'r holl Aelodau sydd wedi cyfrannu. Yn yr ychydig funudau sydd ar gael i mi gloi'r ddadl hon, ni allaf ymateb iddynt i gyd, ond rwyf am ymateb i rai pwyntiau.

I'r Aelodau Ceidwadol yma, rwyf am ddweud hyn wrthych: y peth mwyaf defnyddiol y gallwch ei wneud i'ch etholwyr yn awr yw mynd at eich Llywodraeth yn San Steffan a dadlau dros y Senedd hon—ein Llywodraeth—er mwyn iddi allu benthyg arian fel unrhyw sefydliad cenedlaethol synhwyrol arall ar yr adeg hon, er mwyn inni allu ailadeiladu. Nid oes a wnelo hyn â llethu cenedlaethau'r dyfodol â dyledion; mae'n ymwneud â sicrhau ein bod yn ailadeiladu ein heconomi yn y fath fodd fel bod yr economi honno'n cynhyrchu digon o gyfoeth er mwyn inni allu talu'r dyledion sydd gennym, a dyna'n union y mae pob gwlad normal yn ei wneud.

Cefais fy nghyffwrdd braidd gan yr hyn a ddywedodd Janet Finch-Saunders am y ddraig yn rhuo, ac rwyf wedi cyrraedd y pwynt lle nad wyf eisiau i'r ddraig ruo cymaint—rwyf am i'r ddraig lapio o amgylch ei hwyau, a meithrin ei nythaid, gan ddatblygu a chadw cenedlaethau'r dyfodol yn ddiogel, a dyna, wrth gwrs, yw'r hyn y mae Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 yn mynnu ein bod ni yn ei wneud.

Nid wyf yn anghytuno ag unrhyw beth a ddywedodd y Gweinidog. Byddai'n anodd iawn anghytuno ag unrhyw beth a ddywedodd y Gweinidog. Ond yr hyn nad wyf yn ei synhwyro yw'r ymdeimlad o frys, ac mae hynny'n fy mhoeni. Ond fe gymeraf yr hyn a ddywedodd fel y cafodd ei ddweud, a byddwn yn cyfrannu ein syniadau. Bydd angen adnoddau ar gyfer hyn. Bydd angen pwerau benthyca arnom, a bydd angen inni edrych eto ar y fformiwla ariannu, oherwydd nid yw'n gweithio.

Hoffwn ymateb ychydig hefyd, os caf, Ddirprwy Lywydd, i rai o'r pwyntiau am gynulliad dinasyddion. Nawr, dywedodd Mike Hedges yn ei gyfraniad, ac roeddwn yn meddwl ei fod yn ddilys iawn, nad oeddem eisiau siop siarad arall—nid dyna'r geiriau a ddywedodd yn hollol, ond siop siarad arall er mwyn i'r bobl sydd bob amser yn cymryd rhan allu siarad. Ac yna aeth y Gweinidog yn ei flaen i ddweud bod yn rhaid inni beidio â thanseilio partneriaethau cymdeithasol. Wel, mae'r bobl sydd yn y partneriaethau cymdeithasol, yn y cyfarfodydd hynny, yn gallu mynegi eu pryderon eisoes, a phwynt cynulliad dinasyddion yw ychwanegu at hynny. Ceir modelau, ceir modelau effeithiol—mae gan Extinction Rebellion Cymru un, er enghraifft, glasbrint—sy'n seiliedig ar enghreifftiau rhyngwladol a fydd yn sicrhau nad y lleisiau arferol yn unig, nad y bobl sy'n gallu lleisio'u barn eisoes yn unig fydd yn cymryd rhan. Ac mae'r Aelodau hefyd wedi dweud mai mater i ni fel Senedd ac i'n Llywodraeth yw hwn. Wel, wrth gwrs, ond nid wyf yn meddwl bod yr un ohonom yma yn yr ystafell yn meddwl bod gan unrhyw un ohonom yr atebion i gyd. Nid yw hynny'n bosibl, gan na wyddom yn iawn eto beth yw'r cwestiynau hyd yn oed.

Ddirprwy Lywydd, yr hyn rydym yn ei gynnig heddiw yw rhai mesurau brys i ddechrau cael pethau i symud eto. Mae angen inni sicrhau bod ein pobl ifanc yn gweithio. 'Pam pobl ifanc?' meddai pobl—wel, am mai hwy sydd fwyaf tebygol o gael eu gwneud yn ddi-waith ar adegau fel hyn, ac os nad ydym yn eu helpu yn ôl i'r gwaith, mae yna effaith ar eu rhagolygon ar hyd eu hoes os ydynt allan o waith am fwy na chwe mis.

Mae angen inni ailsgilio'r economi, mae arnom angen buddsoddiad priodol i wneud hynny, ac mae arnom angen ffyrdd newydd ac arloesol o ymgynghori â'n cyd-ddinasyddion ynglŷn â'r ffordd orau o wneud hynny. Fel y dywedodd y Gweinidog, Ddirprwy Lywydd, rwy'n siŵr mai dim ond dechrau sgwrs yw hyn, ond rwy'n credu bod ar bobl Cymru angen mwy na sgwrs gennym; rwy'n credu bod angen gweithredu. Maent angen i ni weithio nawr. Mae angen cymryd y camau cyntaf wrth inni edrych i weld beth ddylai'r camau fod yn y tymor hir. Felly, gyda'r ychydig eiriau hynny, sef y cyfan y mae'r amser yn gadael i mi ei wneud, a chan ddiolch eto i'r holl Aelodau sydd wedi cyfrannu—cafwyd llawer o gyfraniadau gwerthfawr a diddorol heddiw—rwyf am ddweud fy mod yn cymeradwyo'r cynnig hwn, gyda gwelliant 3, i'r Senedd. Nid yw'n ddigon i'r Llywodraeth restru'r hyn y mae eisoes yn ei wneud. Rydym angen mwy. Mae pobl Cymru'n disgwyl mwy. Diolch yn fawr.