Rwy'n cefnogi'r cynnig hwn yn fawr, oherwydd yr hyn sydd fwyaf amlwg am ein profiad o coronafeirws yw'r diffyg tystiolaeth fod unrhyw ddiben defnyddiol i'r cyfyngiadau didrugaredd o gwbl. Roedd yn seiliedig yn wreiddiol ar ragfynegiadau gan yr Athro Neil Ferguson o Goleg Imperial yn Llundain y profwyd eu bod yn gwbl hurt fel mae'n digwydd, a chafodd Llywodraeth Sweden astudiaethau yn seiliedig ar fodel yr Athro Ferguson pe na baent yn cyflwyno cyfyngiadau, ac roedd y model hwnnw'n rhagweld y byddai eu galw am ofal critigol yn Sweden yn cyrraedd uchafbwynt o fwy na 16,000 neu hyd yn oed 20,000 y dydd, ond mewn gwirionedd, y realiti fel digwyddodd hi oedd 500 y dydd. Nid gwyddoniaeth yw gwahaniaeth o'r fath. Ystumio ystadegau ydyw; gwyddoniaeth sothach.

Yr hyn a wyddom am y coronafeirws yw nad oes gan 98 y cant o'r bobl sy'n ei ddal unrhyw symptomau o gwbl, neu'n sicr nid oes ganddynt symptomau difrifol neu gritigol. Mae'n effeithio'n ddifrifol ar 2 y cant o'r rhai sy'n ei ddal, a'r hyn a wyddom hefyd am y marwolaethau o coronafeirws yw bod 80 y cant ohonynt wedi bod yn bobl dros 80 oed. Nid yw'r feirws yn ymosod ar bobl sy'n rhan o'r boblogaeth sy'n gweithio ar y cyfan. Nid oes neb sy'n economaidd weithgar yng Nghymru, y tu hwnt i nifer fach iawn, yn debygol o fod mewn perygl wrth lacio'r cyfyngiadau. Mae llawer mwy o berygl o'i barhau nag sydd o'i lacio.

Ni all neb brofi'r proffwydoliaethau hyn wrth gwrs; ni allwch brofi'r dyfodol. Ond yr hyn y gallwn ei wneud yw edrych ar y gorffennol, gweld beth sydd wedi digwydd, a gweld sut y mae'n cymharu â'r hyn a ragwelwyd cyn cyflwyno'r mesurau hyn, a'r realiti yw nad yw'r mesurau'n rhai y gellid dweud eu bod yn werth chweil; a dweud y gwir, maent wedi bod yn gwbl wrthgynhyrchiol. Pan edrychwch ar brofiad gwledydd sydd wedi llacio eu cyfyngiadau neu heb eu cael o gwbl, fel Sweden, gwelwn fod y gyfradd heintio yn y Deyrnas Unedig yn llawer uwch yn y lle cyntaf, a hefyd roedd cyfradd marwolaeth y Deyrnas Unedig yn llawer uwch. Am bob 1 filiwn o bobl yn y DU, mae 4,500 ohonynt wedi cael coronafeirws, ac mae'r gyfradd farwolaethau wedi bod yn 632 y filiwn. Yn Sweden, ceir cyfradd heintio uwch sef 6,000 y miliwn, ond cyfradd farwolaethau is o ddim ond 500 y filiwn. Yn Awstria, cyfradd heintio lawer is o dan 2,000, a bron ddim marwolaethau o gwbl—dim ond 77 yn yr holl wlad, yn ôl gwefan Worldometer heddiw. Yr Almaen, yn yr un modd: hanner y gyfradd heintio a gawsom yn y wlad hon gyda dim ond 100 o farwolaethau, yn hytrach na'r 632 o farwolaethau y filiwn sydd gennym ni.

Felly, o'r bobl sy'n marw o'r feirws, gwyddom hefyd fod 90 y cant ohonynt â chyflwr sy'n bodoli eisoes—90 y cant o'r achosion. Roedd gan 20 y cant o'r bobl a fu farw o coronafeirws ddementia neu glefyd Alzheimer; nid yw'r rhain yn bobl sy'n rhan o'r boblogaeth sy'n gweithio ac mae angen eu diogelu rhag eu hanghyfgyfrifoldebau personol eu hunain. Trasiedi fawr y coronafeirws yw bod y Llywodraeth wedi dilyn y trywydd cwbl anghywir o'r cychwyn cyntaf ar gyfer datrys yr argyfwng. Mae wedi canolbwyntio ar osod cyfyngiadau symud ar yr economi gyfan, heb ddiogelu'r bobl a oedd yn wynebu'r perygl mwyaf mewn cartrefi nyrsio a chartrefi gofal. Mae fel mynd i'r ysbyty i gael llawdriniaeth ar y galon i ganfod bod eich llawfeddyg wedi dod i mewn i'r theatr lawdriniaethau'n cario llif gadwyn yn hytrach na chasgliad o gyllyll llawfeddygol.

Nawr, nid yw'r feirws—. Mae'n ddrwg gennyf. Nid yw'r gyfradd R, sef cyfradd trosglwyddo'r feirws, y mae'r Llywodraeth yn seilio ei pholisi arni, ond yn gyfartaledd o'r hyn y credant y gallai fod, ac mewn gwirionedd mae'n celu realiti coronafeirws, sef mai'r hyn a wyddom yw bod cyfran helaeth o'r achosion difrifol a ddatblygodd, ac nid ym Mhrydain yn unig, mae hyn drwy'r byd i gyd, wedi dod o nifer fach iawn o uwch-ledaenwyr. Mae 80 y cant o'r achosion yn Hong Kong wedi dod o 20 y cant o'r achosion cychwynnol. Felly, mae'r gyfradd R yn ffigur chwedlonol na ellir ei gyfrifo beth bynnag gan nad ydym yn gwybod pa gyfran o'r boblogaeth sydd ag unrhyw fath o imiwnedd naturiol. Rydym i gyd wedi caffael rhyw fath o imiwnedd rhag coronafeirws gan ein bod ni i gyd wedi cael annwyd cyffredin. Nid oes neb yn gwybod, mewn gwirionedd, pa mor amddiffynnol yw'r imiwneddau hyn, ond gwyddom o amgylchiadau eraill fod trawsimiwnedd o'r fath yn bodoli.

A ydych chi'n cofio'r llong fordeithiau Diamond Princess ar ddechrau'r argyfwng? Amgylchedd bychan, cyfyng, lle caniatawyd i'r clefyd redeg yn rhemp am wythnosau cyn iddo gael ei gydnabod fel problem fawr. Dim ond 19 y cant o'r teithwyr ar y llong honno a ddaliodd y coronafeirws mewn gwirionedd. Mae'r athro Sunetra Gupta, athro epidemioleg ddamcaniaethol ym Mhrifysgol Rhydychen, yn dweud bod y coronafeirws wedi dilyn yr un patrwm ledled y byd, ni waeth beth fo polisïau cyfyngiadau symud y gwahanol Lywodraethau. Mae'r athro Yonathan Freund, athro meddygaeth frys ym Mhrifysgol Sorbonne, yn dweud y gallwn ddiystyru ail don yn llwyr o'r hyn a wyddom am epidemioleg y clefyd. Felly, pan fydd Rhup ap Iorwerth yn dweud bod angen inni brofi ein hachos, rwy'n seilio'r hyn a ddywedaf ar y wyddoniaeth ac ar y gwyddonwyr, nid ar fodelwyr ystadegol, oherwydd nid gwyddoniaeth yw modelu ystadegol.

Ffactor arall sy'n gysylltiedig â'r coronafeirws hefyd, a phob feirws mewn gwirionedd, yw nad ydym yn gwybod digon amdanynt i wybod am ddatblygiad clefydau a pham y maent yn ymddwyn yn y ffordd y maent yn ei wneud. Mae llawer o feirysau'n diflannu fel y gwnaeth SARS, am reswm nad yw'n amlwg o gwbl. Chwe mis ar ôl i SARS ymddangos ar y blaned, fe ddiflannodd. Mae'r Athro David Heymann, athro mewn epidemioleg clefydau heintus yn ysgol iechyd trofannol a meddygaeth drofannol Llundain, a arweiniodd yr ymateb byd-eang i SARS yn Sefydliad Iechyd y Byd, wedi tynnu sylw at y ffaith bod SARS wedi ymledu'n hawdd ac wedi lladd un o bob deg o'r rhai a heintiwyd, ond ei fod wedi diflannu o fewn chwe mis.