Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Mae COVID-19 yn argyfwng iechyd. Mae hefyd yn argyfwng economaidd. Mae nifer y bobl sy'n hawlio budd-daliadau sy'n gysylltiedig â diweithdra yng Nghymru bron â bod wedi dyblu i 103,869 ym mis Ebrill. Dyna 6.8 y cant o weithlu Cymru, sy'n waeth na chyfartaledd y DU, sef 5.8 y cant. Nid yw Aberconwy wedi osgoi'r argyfwng hwn. Yn wir, cawsom ein taro'n ddifrifol o bob cyfeiriad. Ac fel y gwyddoch, mae twristiaeth yn werth oddeutu £3 biliwn a mwy i economi Cymru, ac mae'r budd economaidd yma yng Nghonwy yn £900 miliwn.

Mae'r sefyllfa anodd sy'n ein hwynebu yn cael ei hategu gan y Gymdeithas Frenhinol er Hybu'r Celfyddydau, Gweithgynhyrchion a Masnach, a ganfu mai Conwy yw'r ardal sydd ar y brig yng Nghymru ac un o'r 20 ardal ar y brig yn y DU lle ceir y ganran uchaf o swyddi mewn perygl. Y gwir amdani yw y gallem golli 13,000 o swyddi a phrin bod hyn yn newyddion. Ysgrifennais at Weinidog yr Economi, Trafnidiaeth a Gogledd Cymru ynglŷn â'r argyfwng ar 1 Mai gan gymryd rhan mewn cyfarfod rhithwir ar ôl hynny. Fodd bynnag, ni welaf unrhyw weithredu ar unrhyw gynigion y dylid llunio strategaeth i helpu Conwy. Mae'r pwerau gennych, mae'r dulliau gennych; dim ond eich ewyllys sydd ei angen arnom.

Nawr, nid wyf ar fy mhen fy hun yn fy niolch enfawr i Lywodraeth Geidwadol y DU am y cymorth ariannol aruthrol y mae wedi'i ddarparu i chi fel Llywodraeth i gefnogi ein busnesau. Mae'r cynllun cadw swyddi drwy gyfnod y coronafeirws yn gwarchod 316,500 o swyddi yng Nghymru, gan gynnwys 7,200 yn Aberconwy. Mae'r cynllun cymorth incwm i'r hunangyflogedig yn darparu cymorth i 102,000 o bobl yng Nghymru ac mae'n werth £273 miliwn i'r rhai sy'n hunangyflogedig, gyda £6.3 miliwn ohono'n dod i Aberconwy.

Er mwyn i ymdrechion Llywodraeth y DU i gynorthwyo Cymru ac Aberconwy gael y canlyniad gorau posibl, mae angen i Lywodraeth Cymru alluogi'r ddraig economaidd i ruo eto. Mewn gwirionedd, mae 77 y cant o ymatebwyr yn cefnogi'r datganiad y dylai Llywodraeth Cymru ddatblygu cynllun adferiad economaidd newydd ar gyfer Cymru sy'n rhoi cefnogi busnesau bach a chanolig a buddsoddiad busnes wrth wraidd eu cynlluniau adfer.  

Fel rwyf eisoes wedi profi, mae yna angen yn Aberconwy ond hefyd yng Nghymru gyfan. Canfu adroddiad Centre for Towns fod 28 y cant o'r gweithwyr mewn trefi arfordirol mewn sectorau sydd wedi cau. Cymru yw'r ardal sy'n perfformio waethaf yn y DU o ran ei lles economaidd, gyda sgôr o -0.77. Ac mae gennym gyfran uwch o weithwyr yn cael eu cyflogi yn y diwydiannau yr effeithir arnynt fwyaf gan y cyfyngiadau symud o gymharu â Lloegr a Gogledd Iwerddon. Felly, er bod Llywodraeth y DU wedi rhoi dros £2.2 biliwn i Lywodraeth Cymru i drechu COVID-19, rwy'n synnu mai dim ond gwerth £1.81 biliwn o symiau canlyniadol y mae'r gyllideb atodol wedi'u dyrannu.

Felly, rwy'n gofyn: ble mae gweddill yr arian hwn? Dylech fod yn gwneud mwy i sefydlu cronfa adfer cymunedol COVID i ddarparu cymorth economaidd wedi'i dargedu. Dylech fod yn diwygio'r gronfa cadernid economaidd er mwyn i fusnesau sy'n parhau i ddisgyn drwy'r rhwyd allu cyflwyno achos ar gyfer cymorth dewisol. Dylech ganiatáu yn ddiymdroi i fusnesau gwely a brecwast sy'n talu'r dreth gyngor gael cymorth grant, a rhaid i chi greu parthau heb ardrethi busnes lle bydd pob busnes yn rhydd rhag talu ardrethi busnes am hyd at dair blynedd. Dylech gael gwared ar ardrethi busnes ar gyfer busnesau o dan £15,000 y tu allan i'r parthau heb ardrethi busnes. Rhaid i chi roi arweiniad clir i'r sector twristiaeth ynglŷn â sut y gall llety ailagor yn ddiogel, ac fe all wneud hynny.  

Dylech ymateb yn gadarnhaol i alwadau gan ein harweinwyr busnes yma yng ngogledd Cymru am gronfa danio gwerth £700,000 i helpu i aildanio economi'r rhanbarth. Mae cynnig y gronfa danio yn ddiddorol iawn gan y gallai arwain at weithwyr llawrydd, busnesau hunangyflogedig a microfusnesau yn cydweithio i ddatblygu a chynnig cynhyrchion a gwasanaethau newydd, yn ogystal â helpu i gyflymu buddsoddiadau cyfalaf mawr newydd yma yng ngogledd Cymru. Yn amlwg, gallwch weithredu i helpu'r economi heb orfod dilyn awgrym Plaid Cymru ynghylch datganoli rhagor o bwerau cyllidol. Rwy'n erfyn arnoch, Weinidog, i ystyried ein cynnig yn ofalus, a'r gronfa danio, a fyddai'n sicrhau bod cymorth yn cyrraedd y cymunedau yr effeithiwyd arnynt fwyaf gan yr argyfwng COVID-19. Diolch yn fawr.