Part of the debate – Senedd Cymru am 6:02 pm ar 1 Gorffennaf 2020.
Byddaf yn cefnogi gwelliant 2, oherwydd credaf ei fod yn cyfleu'r dasg sydd o'n blaenau yn fwy huawdl: gwneud ein system addysg yn fwy perthnasol i bobl ifanc heddiw a'r heriau y bydd yn rhaid iddyn nhw fynd i'r afael â hwy yn y byd cythryblus y byddan nhw'n ei etifeddu gennym ni. Rwy'n ddiolchgar i Dangos y Cerdyn Coch i Hiliaeth, nid yn unig am y gwaith y maen nhw wedi bod yn ei wneud gydag ysgolion dros y degawd diwethaf, ond hefyd am eu harolwg diweddaraf ar hiliaeth yng Nghymru. Mae'n ddefnyddiol i'n hatgoffa o faint yr heriau sydd o'n blaenau. Ni fydd y rhain yn cael eu datrys drwy sloganau gor-syml na eiriau calonogol, na fyddant yn datrys y canrifoedd o hiliaeth sydd wedi'u gwreiddio yn ein hanes.
O'r arolwg hwn o hiliaeth yng Nghymru, gwyddom fod o leiaf dwy ran o dair o'r ymatebwyr wedi bod yn dyst i ryw fath o hiliaeth neu wedi ei ddioddef. Felly, bydd mynd i'r afael a'n hanes trefedigol, yr erchyllterau a gyflawnwyd yn ein henw ni, yn daith boenus i bob un ohonom ni.
Mae heddiw yn nodi blwyddyn ers marwolaeth Christopher Kapessa, bachgen 13 oed a foddodd yn yr Afon Cynon. Mae Gwasanaeth Erlyn y Goron yn dweud nad oes unrhyw fudd cyhoeddus i ddwyn cyhuddiad o ddynladdiad yn erbyn pa bynnag ddisgybl a'i gwthiodd i'r afon, ond rwy'n credu bod popeth yr ydym wedi ei glywed am George Floyd a llawer o gamweddau cyfiawnder eraill yn ategu pwysigrwydd sicrhau ein bod yn ymdrin â phob trosedd yn deg a bod yn rhaid i ni fynd i'r afael â'r gwahaniaethu anymwybodol sy'n wir am y rhan fwyaf ohonom ni.
Rwy'n credu bod cymhlethdodau yr her hon wedi cael sylw gofalus iawn mewn cyfres ddiweddar ar Channel 4 o'r enw The School That Tried to End Racism, ac roedd wir yn dangos pa mor anodd oedd hi i'r disgyblion 11 a 12 mlwydd oed gwyn a'r rhai nad oedden nhw'n wyn, ond yn enwedig y disgyblion gwyn. Nid yw'n ymwneud â lliw croen yn unig. Mae gwahaniaethu ar sail cenedligrwydd a chrefydd hefyd yn cael sylw yn yr arolwg Dangos y Cerdyn Coch i Hiliaeth fel achosion arwyddocaol o hiliaeth, yn enwedig yn ein hysgolion uwchradd. Felly, am y rheswm hwnnw'n unig, mae'n bwysig iawn bod pob disgybl yn ymwneud â'r cwricwlwm crefydd, gwerthoedd a moeseg, oherwydd mae angen i bob disgybl gofleidio'r gwerthoedd hynny a'r foeseg honno yn ogystal â dealltwriaeth o grefyddau ei gilydd, neu ddim crefydd.
Yn y grŵp trawsbleidiol ar ffydd y bûm ynddo ddoe, roedd rhai cynrychiolwyr ysgolion ffydd yn bryderus ynghylch yr hyn y mae'r cwricwlwm newydd yn ei olygu i'w cenhadaeth. Byddwn i'n dweud wrthyn nhw mai taith yw crefydd, nid digwyddiad, ac mae'n adlewyrchu gwerthoedd ac arferion ein cymdeithasau. Pan ymwelodd Pope Francis â Pharaguay yn 2015, fe wnaeth gydbwyso'r ymddiheuriad a wnaeth am droseddau'r Eglwys Gatholig yn erbyn y bobl frodorol yn ystod concwest trefedigaethol cyfandiroedd America gyda chanmoliaeth uchel o'r cenadaethau Jeswit a ffynnodd yn ystod yr unfed ganrif ar bymtheg a'r ail ganrif ar bymtheg yno. Rwyf wedi cael y fraint o ymweld â'r hyn sydd ar ôl o'r cenadaethau gwych hynny yn Paraguay, a hoffwn i holl bobl Cymru ddysgu am y gymdeithas sydd bron yn wtopaidd lle'r oedd celfyddyd, cerddoriaeth a ffyniant economaidd yn ffynnu, wedi'i hysbrydoli gan werthoedd a moeseg y Jeswitiaid.
Rydym ni angen cwricwlwm newydd sy'n paratoi disgyblion yn briodol ar gyfer tapestri cymhleth a chyfoethog ein treftadaeth, a'r rhan y mae'n rhaid i Gymru ei chwarae wrth lywio ein byd i ffwrdd oddi wrth rhyfel a hunan-ddinistr. Rydym ni angen system addysg sy'n eu galluogi i chwarae eu rhan yn ein pentref byd-eang, lle'r ydym ni'n byw ac yn marw o'r un pandemig a'r un argyfwng hinsawdd. Byddai peidio â newid yn golygu na fyddem yn cydymffurfio ag erthygl 29 o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn i baratoi'r plentyn ar gyfer bywyd cyfrifol mewn cymdeithas rydd mewn ysbryd o ddealltwriaeth, heddwch, goddefgarwch, cydraddoldeb rhwng y rhywiau a chyfeillgarwch ymhlith grwpiau ethnig, cenedlaethol a chrefyddol pawb.