Rwy'n credu bod y themâu cryf yn yr adroddiad sydd wedi cael eu hadleisio yn y Siambr heddiw yn bwysig iawn ac yn amserol iawn, ac yn ddefnyddiol iawn ar hyn o bryd, ac rwy'n mawr obeithio y bydd y pwyntiau a'r argymhellion yn cael eu gweithredu'n fuan.

Yn fy mhrofiad i, Ddirprwy Lywydd, yng Nghasnewydd mae gennym Gasnewydd Fyw, sef ymddiriedolaeth hyd braich a sefydlwyd gan yr awdurdod lleol. Fel y clywsom yn gynharach, mae yna fodelau gwahanol, wrth gwrs—rhai yn y sector preifat, rhai a gedwir gan awdurdodau lleol ac eraill a gedwir hyd braich—ond mae pob un ohonynt yn gwneud gwaith pwysig iawn yn darparu'r cyfleoedd hamdden sy'n golygu cymaint i bobl, ac sy'n cysylltu'n helaeth iawn ag iechyd a mynd i'r afael ag amddifadedd. Mae gan Gasnewydd Fyw, er enghraifft, rai cyfleusterau da iawn, megis felodrom Geraint Thomas, y pwll nofio 25m, Canolfan Casnewydd, sy'n ganolfan hamdden, ond sydd hefyd ar gyfer adloniant ac yn cynnwys campfa a phwll nofio i'r teulu yn ogystal, a cheir cyfleusterau eraill fel y ganolfan denis. Felly, mae'r rhain i gyd yn wirioneddol bwysig i bobl allu cadw'n heini ac yn iach a chael cyfleoedd chwaraeon, ar lefel elît, ond ar lefel llawr gwlad hefyd. Yn wir, mae felodrom Geraint Thomas ar hyn o bryd yn cael ei ddefnyddio ar gyfer adsefydlu COVID-19, sy'n wirioneddol drawiadol i'w weld—y sefydliad yn estyn allan a gweithio gyda'r ganolfan iechyd yn y ffordd honno mewn argyfwng fel yr un sy'n ein hwynebu ar hyn o bryd. Maent yn gwneud llawer iawn o ran addysg cwricwlwm amgen, ymdrin â ffactorau amddifadedd drwy fynd â chwaraeon a gweithgarwch i'r cymunedau mwyaf difreintiedig. Credaf fod ehangder a dyfnder yr holl waith hwnnw, Ddirprwy Lywydd, yn atgyfnerthu'r cyfle i adeiladu partneriaethau newydd rhwng y sectorau hamdden, chwaraeon, gweithgarwch corfforol ac iechyd. Rwy'n falch fod hynny wedi'i amlygu yn yr adroddiad ac mae'n dda clywed Aelodau eraill yn ategu hynny hefyd. Mae'n hen bryd i hynny ddigwydd a dylai fod yn rhan gref nid yn unig yn y tymor hwy ond hefyd yn yr hyn a wnawn yn y tymor byr.

Mae clwb pêl-droed Casnewydd, wrth gwrs—rwy'n llongyfarch Jack ar lwyddiant Cei Connah—ond gwn fod clwb pêl-droed Casnewydd hefyd yn agos at galon Jack, ac un o'r rhesymau am hynny yw'r gwaith da iawn y mae'r clwb wedi'i wneud ar faterion iechyd meddwl, ac mae Jack a Jayne Bryant wedi bod yn rhan o'r gwaith hwnnw. Rydym i gyd wedi bod yn cefnogi hynny. Mae'n enghraifft, unwaith eto, o'r clwb pêl-droed yn deall ei bwysigrwydd i Gasnewydd o ran synnwyr pobl o hunaniaeth a pherthyn, a'r gwaith ehangach y gallant ei wneud drwy ddefnyddio'r grym, y statws a'r rôl sydd ganddynt. Mae wedi bod yn bwerus iawn o ran eu hymgyrch iechyd meddwl, ac mae wedi cyrraedd llawer o bobl ac mae'n rhywbeth y maent yn dymuno ei gryfhau a'i ddatblygu ymhellach.

Mae'n wir dweud, Ddirprwy Lywydd, fod clybiau fel Casnewydd yn dibynnu'n fawr ar yr arian sy'n dod drwodd pan fydd ganddynt gemau cartref, ac nad ydynt yn yr un sefyllfa freintiedig â rhai o'r clybiau eraill ar frig y pyramid pêl-droed, lle mae ganddynt lawer iawn o arian a llawer o gyfoeth wedi'i grynhoi ymhlith y perchnogion. Mae gwir angen inni ailfeddwl, rwy'n credu, am fodel pêl-droed llawer mwy cynaliadwy, sy'n ymwneud mwy â chlybiau llawr gwlad a'r clybiau ar lefelau is y pyramid pêl-droed, ac mae angen i'r holl arian hwnnw yn yr uwch gynghrair lifo i lawr yn fwy effeithlon nag sy'n digwydd ar hyn o bryd. Mae hwn yn gyfle yn awr—y materion sy'n codi gyda COVID-19 a'r byd pêl-droed—i edrych ar hynny i gyd a symud at fodel llawer mwy cynaliadwy, ac un a fyddai'n ennyn llawer mwy o gefnogaeth y cyhoedd. Rwy'n siŵr fod pob un ohonom yn gyfarwydd iawn â phobl sydd â barn sinigaidd iawn, a realistig iawn, yn fy marn i, ar bêl-droed ar y lefel uchaf a'r arian sydd ar gael a'r ffordd y caiff yr arian hwnnw ei ddefnyddio a sut y gellid ei ddefnyddio'n llawer gwell ar gyfer clybiau llawr gwlad a chlybiau ar lefelau is y pyramid. Unwaith eto, rwy'n gobeithio y bydd hynny'n deillio o'r argyfwng presennol hwn ac yn cael ei gryfhau gan waith ein pwyllgor a'r adroddiad.

Un mater olaf, Ddirprwy Lywydd, ac mae'n ymwneud â gweithgareddau. Rydym yn meddwl llawer iawn am yr ysgolion ar hyn o bryd, o ran dychwelyd at gymaint o normalrwydd ag sy'n bosibl, ac mae hynny'n wirioneddol bwysig. Agwedd arall ar hynny yw'r holl weithgareddau y mae plant yn eu gwneud, y dosbarthiadau y maent yn eu mynychu, yr hyfforddiant y maent yn ei gael, boed yn griced, pêl-droed, tenis, athletau, dawns, gymnasteg. Mae'n rhan wirioneddol bwysig o ddatblygiad plant a'u mwynhad o fywyd. Roeddent yn ei fwynhau, maent yn gweld ei golli, ac mae'n rhywbeth y maent hwy a'u teuluoedd eisiau dychwelyd ato cyn gynted â phosibl.