Part of the debate – Senedd Cymru am 6:07 pm ar 8 Gorffennaf 2020.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n cynnig y gwelliant a gyflwynwyd yn fy enw i yn ffurfiol, a diolch i'r Ceidwadwyr Cymreig am gyflwyno'r ddadl bwysig hon. Cymru yw un o'r ychydig leoedd ar y ddaear lle nad yw gwisgo masgiau wyneb yn orfodol. Ddoe ddiwethaf, cyhoeddodd y gymdeithas frenhinol ddau adroddiad yn tynnu sylw at bwysigrwydd gwisgo gorchuddion wyneb yn gyhoeddus. Mae masgiau wyneb yn gallu ac yn atal lledaeniad y feirws hwn. Mae Llywodraeth Cymru wedi gwrthwynebu cam o'r fath am eu bod yn credu y bydd yn rhoi ymdeimlad eu bod yn ddiogel rhag pob dim i bobl; y byddant yn sydyn yn anghofio popeth y buont yn ei wneud dros y 100 diwrnod diwethaf. Ydy, mae'r angen i gadw pellter cymdeithasol a hylendid dwylo da yn bwysig, ac nid yw hynny'n diflannu oherwydd eich bod yn gwisgo masg, ond mae'n rhaid i ni ennill pob mantais fach y gallwn ei hennill dros y clefyd hwn.
Ni allwn barhau dan gyfyngiadau am byth. Ni all ein rhiant gor-amddiffynnol, Llywodraeth Cymru, fforddio talu i ni aros yn gudd hyd nes y dônt o hyd i wellhad. Wrth inni ddychwelyd at ryw fath o fywyd arferol, mae angen pob amddiffyniad posibl arnom. Mae gwisgo masgiau wyneb yn gyhoeddus yn amddiffyniad o'r fath. Mae'r wyddoniaeth yn gadarn. Gall gorchuddion wyneb atal y rhai sydd wedi'u heintio â'r feirws SARS-CoV-2 rhag ei ledaenu drwy ficroddiferion. Mae tystiolaeth yn dod i'r amlwg hefyd fod y rhan fwyaf o heintiadau'n digwydd yn ystod y cyfnod cyn-symptomatig neu gan gludwyr asymptomatig, ac oherwydd mai dim ond rhai sydd â symptomau y mae Llywodraeth Cymru yn eu profi—ac nid ydynt yn gwneud hynny'n rhy dda ar hyn o bryd—byddwn yn methu'r rhan fwyaf o achosion. Os ydym o leiaf yn ei gwneud hi'n orfodol i wisgo masgiau wyneb ar bob math o drafnidiaeth gyhoeddus, gallwn helpu i gyfyngu ar ledaeniad COVID-19.
Roedd y cyfyngiadau'n effeithiol; ni fwriadwyd iddynt gael gwared ar y coronafeirws yn llwyr. Cawsant eu rhoi ar waith i sicrhau nad oeddem yn cael ein llethu, er mwyn rhoi amser i ni baratoi. Ac a bod yn deg, fe weithiodd. Fe wnaethom brynu amser i ni ein hunain, ni chafodd ein GIG ei lethu, ond wrth inni ddod allan o'r cyfyngiadau symud, rhaid i ni arfer y rhagofalon angenrheidiol. Dengys tystiolaeth o rai o'r gwledydd yr effeithiwyd arnynt waethaf gan y pandemig fod gan lai nag un o bob 10 wrthgyrff yn erbyn y feirws. Nid yw COVID-19 wedi gorffen gyda ni eto. Ni allwn aros ynghudd, felly mae'n rhaid inni arfer pob rhagofal. Ac mae dyletswydd ar bob un ohonom i ddiogelu ein ffrindiau, ein teulu, ein cymdogion a'n cydwladwyr. Mae cadw pellter cymdeithasol yn gweithio, ond nid yw'n ymarferol. Ni allwn barhau i redeg trafnidiaeth gyhoeddus ar chwarter y capasiti am y flwyddyn neu ddwy nesaf tra bod brechlyn yn cael ei ganfod, ei gynhyrchu ar raddfa fawr, a'i roi i 7 biliwn o bobl.
Rydym yng nghanol argyfwng hinsawdd, ond yn hytrach na thorri ein hallyriadau'n sylweddol, rydym yn eu cynyddu. Rydym wedi treulio degawdau yn ceisio annog newid moddol, gan ddweud wrth bobl am gefnu ar y car, a mynd ar y trên neu'r bws, ac yn awr rydym yn dweud wrthynt am osgoi trafnidiaeth gyhoeddus. Ac ni allwn barhau i wneud hynny. Rhaid inni roi mesurau ar waith i liniaru'r risgiau. Mae masgiau wyneb gorfodol yn un mesur o'r fath: dim masg wyneb, dim teithio. Dyna'r unig ffordd y gallwn sicrhau diogelwch pob teithiwr. Nid pawb sy'n gallu gweithio gartref; mae pobl angen teithio. Gadewch inni sicrhau ein bod yn gwneud hynny mor ddiogel ag y gallwn, ac mae peidio â chefnogi ein gwelliant yn rhoi negeseuon cymysg i'r cyhoedd ac yn peryglu diogelwch y cyhoedd. Felly, rhaid cael cysondeb, a dyna pam rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi ein gwelliant heddiw. Diolch yn fawr.