Part of the debate – Senedd Cymru am 3:21 pm ar 8 Gorffennaf 2020.
Diolch. Ie, y pwynt roeddwn yn ei wneud yw bod y Bil fel ag y mae yn cyflwyno adolygiad pum mlynedd, sy'n golygu y bydd yn digwydd yr un pryd â'r etholiad nesaf. Felly, roeddwn eisiau gwybod beth oedd y meddylfryd y tu ôl i wahardd Senedd gyfan rhag asesu llwyddiant y cwricwlwm newydd. Credaf, efallai, oherwydd amseriad yr adolygiad hwnnw, y gallai wneud mwy o synnwyr i ni gael seithfed Senedd i archwilio'i ganfyddiadau, pe baem yn gohirio gweithredu'r Bil rhyw ychydig er mwyn gwneud iawn am yr oedi yn y gwaith o ddatblygu'r cwricwlwm yn sgil COVID-19. Mae'r memorandwm esboniadol yn dweud bod effeithiau llawn COVID ar ddatblygu'r cwricwlwm yn anhysbys, ond mai'r amserlenni presennol—ac rwy'n dyfynnu—
'sy'n dal i roi'r syniad gorau o sut a phryd y caiff y diwygiadau i'r cwricwlwm eu cyflwyno fesul cam.'
Ac rwy'n credu bod hynny'n diystyru'r ffaith bod 76 y cant o ysgolion eisoes wedi dweud wrthym fod COVID wedi cael effaith negyddol ar ddatblygiad y cwricwlwm, ac nad yw 46 y cant ohonynt wedi gwneud unrhyw beth o gwbl yn ystod y cyfyngiadau. Gan mai athrawon a rhai academyddion sy'n awgrymu gohirio'r gweithredu, tybed a fyddech yn ymrwymo i gadw meddwl agored ar ddyddiad gweithredu wrth i'r Bil fynd yn ei flaen ac wrth i ragor o dystiolaeth gael ei chasglu am effeithiau parhaus COVID ar y gwaith o ddatblygu'r cwricwlwm. Yn amlwg, mae angen dal i fyny â'r cwricwlwm—y cwricwlwm presennol—a bydd hynny'n cymryd amser hefyd.
Mae'r egwyddor o gwricwlwm lleol yn athroniaeth graidd yn y Bil hwn, ac mae elfennau gorfodol y cwricwlwm lleol hwnnw'n cynnwys elfennau dadleuol mewn perthynas ag addysg cydberthynas a rhywioldeb. Deallaf nad yw'r gwaith yn hollol gyflawn o hyd. Ac rwy'n gwybod bod pob elfen wedi'i llunio ar y cyd â phartneriaid, ond os yw'n mynd i gael ei gydgynhyrchu go iawn mae angen inni wybod sut y bydd llais y plentyn, y rhiant a'r gymuned ehangach yn cael sylw dyledus wrth greu cwricwlwm lleol. Fel enghraifft o sut y gallai'r lleisiau hynny gael eu mygu'n anfwriadol, er nad ar yr un pwynt yn union, mae dyletswydd ar yr ysgol i gyhoeddi ei chwricwlwm, ond nid oes unrhyw beth yn y Bil ynglŷn â hysbysu teuluoedd am yr hawl i ofyn am gwricwlwm crefyddol amgen, er enghraifft. Felly, beth yw rôl y gymuned ehangach wrth gynllunio'r cwricwlwm, a sut y caiff y lleisiau hynny eu pwysoli? Ac mewn gwirionedd, sut olwg fydd ar ymgynghoriad ar godau a chanllawiau—a fydd hynny'n digwydd gydag addysgwyr proffesiynol yn unig neu'n ehangach? Ac i fynd i'r pen arall, mae'r penderfyniad terfynol ar y cwricwlwm yn nwylo'r pennaeth a'r llywodraethwyr, cyn belled â'u bod yn parchu canllawiau a gofynion sy'n codi o'r Bil. Felly, rwy'n deall nad yr awdurdodau lleol sy'n barnu'n derfynol fel gyda rhai penderfyniadau am ysgolion. Felly, sut y bydd y cynlluniau strategol lefel uwch hynny, megis y cynlluniau strategol Cymraeg mewn addysg, a fydd yn effeithio ar y cwricwlwm, yn cael eu rhoi mewn grym?
Ac yn olaf—bydd gennyf ddigon i ofyn i chi yn nes ymlaen, rwy'n gwybod. Hyd yn oed yn awr, nid yw'r holl asesiadau effaith ar gyfer y Bil wedi'u cwblhau, ond mae'r amcangyfrifon costau cyfredol oddeutu £43 miliwn o gostau uniongyrchol i ysgolion, ac mae £394 miliwn pellach o gostau a ymgorfforwyd, sydd eisoes yn fwy na'r amcangyfrif is o'r gost, ac ymhell dros hanner ffordd at yr amcangyfrif uwch. Felly, a wnewch chi ymrwymo i roi'r wybodaeth ddiweddaraf yn rheolaidd am gostau, nid yn unig yn ystod hynt y Bil hwn, ond y tu hwnt i hynny, oherwydd nid wyf yn credu y byddai'n waith craffu da ar ein rhan mewn sefyllfa lle rydym yn ceisio tynnu'r wybodaeth hon o gyllidebau blynyddol y Senedd, pan fydd llawer o'r gwariant hwn yn dod o lywodraeth leol mewn gwirionedd?
Felly, diolch am eich datganiad heddiw. Edrychaf ymlaen at waith craffu pellach ar y pwerau y mae'r Bil yn eu cynnwys, lle ieithoedd tramor modern a sgiliau achub bywyd ac—nid wyf eisiau i hyn gael ei anwybyddu—y gwaith cyfochrog y bydd angen i'r Llywodraeth ei ddatblygu gyda gwasanaethau datblygu ysgolion, Estyn a Cymwysterau Cymru, ar y safonau, yr atebolrwydd a'r arholiadau sy'n cyd-fynd â'r cwricwlwm hwn. Mae'n rhaid iddynt fynd law yn llaw i ennyn hyder ac yn wir i sicrhau cefnogaeth y Ceidwadwyr Cymreig i'r Bil maes o law. Ond am nawr, rwy'n dymuno'n dda i chi yn eich amcanion ar gyfer y ddeddfwriaeth hon.