Part of the debate – Senedd Cymru am 4:02 pm ar 8 Gorffennaf 2020.
Diolch am hynny. I gadarnhau i Jenny fod y Bil yn ei gwneud yn ofynnol i Weinidogion Cymru gyhoeddi cod sy'n nodi'r dysgu craidd sydd i'w wneud yn y cwricwlwm addysg cydberthynas a rhywioldeb, ac sy'n dod o dan benawdau hawliau a thegwch, cydberthynas, rhyw, rhywedd a rhywioldeb, cyrff a delwedd corff, iechyd a lles rhywiol, trais, diogelwch a chymorth. Dyna egwyddorion y Cenhedloedd Unedig sy'n ffurfio'r hyn y maent yn ei ystyried yn addysg cydberthynas a rhywioldeb ddigonol.
O ran hanes, neu fel yr hoffwn ei alw, 'hanesion' Cymru—ac rwyf wedi mynd i drwbl am ddweud hynny—ond mae hynny ond yn dweud wrthych fod yn rhaid i ni gael dull lluosogaethol o ddysgu ein hanes, onid oes? A’r wythnos diwethaf, buom yn siarad am hanes menywod, hanes pobl dduon, hanes y dosbarth gweithiol. Mae Cymru'n cynnwys llu o straeon, ac mae'n rhaid inni ddechrau hynny o'r cychwyn cyntaf o fewn ein cynefin. Ond rydych chi'n iawn—mae'n rhaid inni archwilio hynny, ac nid yn ein cymunedau mwyaf amrywiol yn unig. Felly, yn sicr, mae'n rhaid inni siarad am y terfysgoedd hil yma yng Nghaerdydd; mae'n rhaid inni siarad am rai o’r agweddau annymunol a welsom yn rhai o'n dinasoedd eraill, a phrofiad byw pobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig a ddaeth i gyfrannu at fywyd Cymru. Mae angen inni siarad am y profiad Gwyddelig ym Merthyr Tudful a'r cyfraniad a wnaeth y gymuned Wyddelig i'n cymunedau yn y Cymoedd, cyfraniad ein cymuned Asiaidd i'n GIG a'n gallu i ddarparu GIG.
Mae rhywfaint o hynny'n anghyfforddus—i wehyddion canolbarth Cymru, gwehyddion canolbarth Cymru a wnaeth eu harian ar sail gwehyddu brethyn a oedd yn dilladu'r caethweision ar y llongau caethweision. Nid yw'n rhywbeth cyffyrddus i siarad amdano. Y rheswm pam y mae gan gynifer o Americanwyr du gyfenwau Cymraeg—. Ar hyn o bryd rwy'n darllen cofiant Frederick Douglass, ac roedd ei berchnogion cyntaf—y teulu a'i cadwodd mewn caethiwed o’r eiliad y’i ganed—yn hanu o dras Gymreig; Lloyds oeddent. Dyna Hugh Lloyd—roeddent yn Gymry, ac mae'n rhaid inni wynebu hynny, er ei fod yn gwneud i ni deimlo’n anghyfforddus. Ac mae darpariaeth yma i ddweud mai ein disgwyliad yn 'yr hyn sy'n bwysig' yw ein bod yn disgwyl i'n hanesion gael eu dysgu mewn ffordd lluosogaethol sy'n herio cyfraniadau anhygoel Cymry yn ein gwlad ac ar draws y byd, a phethau a ddylai wneud inni deimlo ychydig yn anghyfforddus weithiau.