17. Dadl y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg: 'Effaith COVID-19 ar blant a phobl ifanc'

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:34 pm ar 15 Gorffennaf 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Suzy Davies Suzy Davies Conservative 6:34, 15 Gorffennaf 2020

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddiolch i'n holl dystion, ac i aelodau eraill y pwyllgor hefyd? Rwy'n gobeithio bod yr Aelodau eraill yma yn cytuno bod hon yn ffordd bragmatig iawn o baratoi adroddiad mewn pryd ar gyfer gwyliau'r ysgol, ac mae'n rhoi'r cyfle hefyd i ni ddweud diolch unwaith eto wrth y teuluoedd a'r plant hynny sydd wedi gwneud eu gorau glas i barhau i ddysgu gartref, ac i'r athrawon a'r bobl eraill hynny sy'n gweithio ym maes addysg am helpu i sicrhau bod hynny yn digwydd.

Mae pobl agored i niwed a'r rhai hynny o gefndiroedd difreintiedig wedi bod ym mlaenau ein meddyliau, ac rydych chi wedi clywed am hynny yn y Siambr heddiw. Mae gwerth atgyfnerthu, yn fy marn i, y pwynt nad y 'canol coll' fel y dywed Lynne sydd gennym ni yn unig, ond hefyd 'y rhai coll newydd sy'n agored i niwed' fel y dywed Dawn er mwyn i'r Gweinidog eu hystyried, gan atgyfnerthu unwaith eto fod yr hawl honno i addysg yn hawl i bawb. Ac rwy'n falch ein bod ni wedi siarad am berthnasedd dysgu wyneb yn wyneb yn y ddadl heddiw.

Rydym ni'n gwybod o'n mewnflychau a gan dystion fod y ddarpariaeth a'r nifer sy'n manteisio arni wedi bod yn anghyson a dyna pam y byddai gennym ni ddiddordeb, Gweinidog, i weld yr adroddiadau hynny gan gonsortia a gawsoch chi yn ôl yng nghanol mis Mehefin, nid i weld yr atebion a gawsoch yn unig—rhywfaint o'r data yr oedd Siân yn sôn amdanyn nhw—ond mewn gwirionedd y cwestiynau y gwnaethoch eu gofyn.

Gan aros gyda hawliau plant, nid wyf i'n credu bod y rhan fwyaf o'r rheoliadau a gafodd eu cyflwyno o dan Ddeddf Coronafeirws 2020 wedi bod yn destun asesiadau effaith, fel yr ydym ni'n eu deall, ac felly nid ydyn nhw wedi bod yn destun asesiadau o'r effaith ar hawliau plant. Ac nid wyf i'n sôn dim ond am reoliadau sy'n amlwg yn ymwneud â phlant a phobl ifanc. Rydym ni yn deall, wrth gwrs, fod Llywodraeth Cymru wedi gorfod gweithredu ar frys mewn llawer o achosion, ond ni all diffyg dealladwy o ran ymgynghori ymlaen llaw hefyd arwain at ddiffyg gwaith craffu ar effaith y rheoliadau hynny ar blant a phobl ifanc, ac rwy'n edrych ymlaen at glywed gennych rywfaint o wybodaeth ynghylch pryd y gallech chi fod yn adrodd yn ôl ynghylch hynny. Mae angen i ni wybod hynny, oherwydd, wrth gwrs, mae angen i ni wybod a fu eich gweithredoedd yn gymesur.

Mae hynny'n arbennig o wir wrth i ni feddwl am rywbeth y mae Hefin wedi ei grybwyll eisoes—y rhwymedigaethau statudol hynny sydd o fudd i blant ag anghenion dysgu arbennig neu ychwanegol, sydd wedi eu hisraddio dros dro i sail 'ymdrechion gorau'. Ac rydych chi wedi esbonio, Gweinidog, yn un o'ch llythyrau atom ni y byddech chi'n monitro effaith hyn, yn enwedig i blant sydd gartref yn hytrach nag yn yr ysgol. Felly, pe gallech chi roi rhyw syniad i ni pryd y bydd yr wybodaeth hon yn cael ei chasglu a phryd y gallwn ni ddisgwyl adroddiad ar hynny, rwy'n credu y byddai hynny yn ddefnyddiol iawn hefyd.

Effeithiwyd hefyd—ac unwaith eto, fe wnaethoch chi dynnu sylw'r pwyllgor at hyn yn un o'ch llythyrau mewn ymateb: nid oes ond rhaid i awdurdodau lleol wneud eu gorau glas erbyn hyn i roi eu cyllideb ysgol unigol i ysgolion am y flwyddyn ariannol nesaf. Ac rydych chi'n gwybod am ein pryderon ynghylch cyllid ysgolion, Gweinidog. Rydym ni ar ddeall bod rhywfaint o gyllid canlyniadol wedi ei estyn i lawr gan Lywodraeth y DU ac i Gronfa COVID Llywodraeth Cymru, os gallaf i ei galw'n hynny, a'i fod yn cael ei ddefnyddio i gefnogi awdurdodau lleol ac ysgolion i dalu costau COVID. Mae hyn yn bwysig, yn fy marn i, oherwydd ei fod, wrth gwrs, yn dod ar ben y costau sy'n gysylltiedig â diwygio'r cwricwlwm. Er bod cyllid ysgolion cyn y cyfyngiadau symud yn dechrau edrych yn addawol, mae toriadau i'ch cyllideb chi a chyllideb llywodraeth leol er mwyn cyflenwi pot COVID y Llywodraeth, yn peryglu'r optimistiaeth honno bellach, felly efallai y gallech chi roi rhyw syniad i ni pryd y gallech chi ddychwelyd i rywfaint o sicrwydd i ysgolion ynghylch eu cyllid yn y flwyddyn sydd i ddod.

Mae gen i yr un cwestiwn ynghylch ariannu addysg bellach—mae llai na saith wythnos i fynd cyn y tymor newydd, ac nid yw colegau yn gwybod o hyd beth y byddan nhw'n ei gael gan Lywodraeth Cymru o gronfeydd sydd wedi eu hestyn i lawr fel symiau canlyniadol y DU. Pryd bydd eich siambr o fri yn penderfynu ar hyn? Ac, ar yr un pryd efallai y gallech chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am ddyfarnu cymwysterau sy'n gofyn am ddangosiad byw o sgiliau ymarferol. Tua nawr y byddai myfyrwyr fel arfer yn disgwyl canlyniadau.

Ac yna, yn olaf, i fynd yn ôl at brifysgolion, mae effeithiau COVID-19 ar yr economi yn gadael cyfleoedd prin iawn ar gyfer gwaith rhan-amser fel myfyrwyr neu waith mwy parhaol i raddedigion newydd. Efallai eich bod chi wedi gweld achos Rutendo Dafana yn y wasg heddiw. Felly, mae gen i chwilfrydedd i wybod a oes rhywfaint o waith yn cael ei wneud i ddatblygu cymorth i fyfyrwyr y gellir ei ddarparu trwy'r Llywodraeth ac nad yw'r sefyllfa mor llwm ag yr awgrymodd Lynne.

Rydym ni'n gwybod bod yr her ariannol i brifysgolion wedi ei hegluro yn drylwyr iawn i ni—gallem ni fod yn siarad am hyd at £0.5 biliwn yn fan hyn. Mae'r wybodaeth gyfredol yn awgrymu bod cyfraddau bodlonrwydd yn gadarnhaol a bod ceisiadau gan fyfyrwyr, er eu bod yn is o hyd, ychydig yn well nag yr oeddem ni'n ei feddwl. Ond nid yw nifer y ceisiadau yr un fath â'r niferoedd sy'n derbyn lle, ac rwy'n amau y bydd hwn yn bwnc llosg pan fyddwn yn dychwelyd ym mis Medi ac yn rhywbeth y bydd angen i'r ddwy Lywodraeth fod yn barod i'w drafod er mwyn cefnogi'r sector. Diolch.