Part of 6. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru am 3:09 pm ar 15 Gorffennaf 2020.
[Anghlywadwy.] Sori, rwyf wedi fy nhawelu. Ni ddylai fod yn syndod i'r Aelod na phobl eraill i glywed nad oeddwn i'n gwylio rhaglen ddogfen S4C tra oeddwn i'n gweithio neithiwr. Gallaf amldasgio a choginio, ond alla i ddim gwylio'r teledu a gwneud y gwaith y mae angen imi ei wneud ar yr un pryd.
Rwyf wedi nodi amryw o'r mesurau y mae angen inni baratoi ar eu cyfer ac, mewn gwirionedd, mae adroddiad yr Academi Gwyddorau Meddygol, a gomisiynwyd ar ran Llywodraeth y DU ynglŷn â Lloegr, yn amlwg, yn berthnasol i raddau i ni yma yng Nghymru, wrth inni geisio paratoi ar gyfer yr hydref a'r gaeaf. Ac rwyf wedi cyfeirio at y ffaith bod angen inni wneud defnydd o'r amser sydd gennym yn awr yn yr haf i baratoi ar gyfer yr hyn a allai ddigwydd. Rydym yn gwybod y bydd mwy o heintiau'r llwybr resbiradol a mwy o symptomau; rydym yn gwybod y bydd mwy o ddefnydd yn cael ei wneud o'n gallu i brofi yma yng Nghymru, a dyna pam rydym wedi'i adeiladu yn awr. Byddwn yn disgwyl defnyddio mwy ohono pan fydd angen defnyddio mwy ohono, pan fydd llawer mwy o bobl â symptomau—fel y crybwyllwyd o'r blaen—naill ai eisiau gwybod bod ganddynt y coronafeirws a bod angen iddyn nhw barhau i hunanynysu, neu y byddant yn cael eu rhyddhau drwy ganlyniad positif i ddychwelyd at eu bywyd bob dydd. Felly, byddwn yn bendant eisiau manteisio i'r eithaf ar y defnydd a wneir o labordai GIG Cymru, a dyna pam mae'r gwaith sy'n cael ei wneud ar wella effeithlonrwydd y labordy hwnnw mor bwysig.
Bydd angen inni wneud dewisiadau anodd, rwy'n credu, oherwydd bod ein cyllidebau dan straen mawr a than bwysau, ond bydd angen inni ddod o hyd i ffordd o gyflwyno model staffio sy'n caniatáu staffio mwy sylweddol yn ein labordai yn GIG Cymru er mwyn gwneud y gorau nid yn unig o'r capasiti, y gallu dyddiol ymarferol, ond y gallu i newid hynny'n gyflym i gael olrhain cyswllt effeithiol. Ond mae gennym system yr ydym wedi bod yn falch o'i chreu fel gwasanaeth cyhoeddus, sy'n darparu cyswllt effeithiol iawn gyda lefelau llwyddiant uchel iawn, ac rwy'n falch iawn o'r gwaith y mae'r cynghorau wedi'i wneud, ynghyd â'r GIG, ledled y wlad.
O ran eich pwyntiau ynglŷn â'r labordai goleudy a'r ffordd y maen nhw wedi'u datblygu—mae'r rhaglen honno yn y DU wedi llwyddo i ddarparu capasiti ychwanegol sylweddol, a dyma'r hyn yr ydym yn ei ddefnyddio'n bennaf gyda'r canolfannau profi drwy ffenest y car yr ydym wedi'u creu wrth sgwrsio â Llywodraeth y DU. Mae hynny wedi golygu bod gennym gapasiti ychwanegol sylweddol bellach ar gyfer, yn benodol, y bobl symptomatig y cyfeiriwyd atynt mewn rhannau o'r system gofal. Nawr, mae hynny'n golygu, fodd bynnag, fod gennym her—. A dyna pam na wnaethom ni ymuno â rhaglen brofi'r DU yn gynharach, oherwydd nid oeddem yn gallu cael y data, a'ch pwynt am feddygon teulu yn ddall i hynny—wel, mewn gwirionedd doedden ni ddim yn gwybod o gwbl. Byddem wedi gwybod bod pobl wedi cael profion, ond heb wybod beth oedd y canlyniadau, a dyna'r sefyllfa yr oedd gwledydd eraill yn ei chael eu hunain ynddi'n gynharach.
Rydym bellach mewn sefyllfa lle gall y ddau ohonom gyhoeddi nifer y profion—mae gennych gyhoeddiad unedig bob dydd o brofion sy'n cael eu cynnal yng Nghymru—ac rydym yn gweld y llif nid yn unig yn mynd i'n system olrhain cysylltiadau o'r labordai goleudy hynny, ond mae'n mynd drwy'r system fraich, ac rwy'n siŵr eich bod chi'n gyfarwydd â hi, ond nid felly y bobl eraill nad ydynt yn digwydd gweithio yn y gwasanaeth iechyd. Mae hynny'n golygu ei fod yn mynd yn ôl i gofnod y claf. Nawr, doedden ni ddim wedi cael hynny'n gynharach. Mae bellach ar gael inni. Felly, dylai pobl sy'n darparu gofal i unigolion weld hynny ar gofnod claf unigol, a bydd yn ein galluogi i ddilyn y drefn briodol o olrhain cysylltiadau. Felly, mae gennym y niferoedd ar gyfer y profion a gynhelir ond, fel y cawsom ein cynghori i gyd gan Goleg Brenhinol y Patholegwyr, mae'n golygu profi am bwrpas, ac mae'r pwrpas hwnnw'n rhan o sut yr ydym yn cadw Cymru yn ddiogel.