3. Datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Cyfyngiadau coronafeirws lleol ym Mwdeistref Caerffili a Rhondda Cynon Taf

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:23 pm ar 16 Medi 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 3:23, 16 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch am eich cwestiynau. O ran y pwynt cychwynnol ynglŷn â’r derminoleg a ddefnyddir, rydym yn defnyddio'r derminoleg sydd wedi'i nodi yng nghynllun rheoli’r coronafeirws. Rwy'n derbyn yn llwyr mai'r disgrifiad yw cyfyngiadau lleol, yn union y fel a ddigwyddodd yng Nghaerffili, ac ni chredaf ei bod yn gwneud llawer o synnwyr i'r Llywodraeth geisio ymladd brwydr i berswadio'r cyhoedd neu'r cyfryngau i beidio â disgrifio hyn yn y ffordd y maent yn ei wneud eisoes—yn y ffordd y cawsant eu disgrifio yn yr Alban ac yn Lloegr. Cyfeirir at yr holl gyfyngiadau hyn gan y cyhoedd yn gyffredinol fel ‘cyfyngiadau lleol'. Rwy'n defnyddio'r iaith rydym wedi'i defnyddio yn ein cynllun rheoli coronafeirws, ac nid ydynt yr un peth â'r cyfyngiadau symud cenedlaethol a gawsom, ond mae hynny oherwydd ein bod yn ceisio mynd i'r afael â'r heriau a welwn ac a wynebwn. Mae mesurau pellach yn bosibl, wrth gwrs, ac mae gwahanol fesurau’n bosibl mewn gwahanol rannau o'r wlad. Os yw patrwm yr haint a'r rheswm pam fod achosion yn codi mewn gwahanol rannau o Gymru yn wahanol i'r rhai yng Nghaerffili neu RhCT, mae'n ddigon posibl y cawn fesurau gwahanol, pe bai—a dim ond ‘pe bai’—angen cyflwyno cyfyngiadau lleol mewn rhannau eraill o Gymru.

Credaf fod y wybodaeth ynglŷn â’r cyfyngiadau’n eithaf clir. Yn y bôn, yr un mesurau yw'r rhain â’r rhai a gyflwynwyd yng Nghaerffili, ynghyd â chyfyngiad ar oriau agor adeiladau trwyddedig. Ac mae hynny oherwydd tystiolaeth yn RhCT fod tafarndai'n ganolbwynt penodol o ran y ffordd y mae heintiau wedi'u lledaenu, ond hefyd oherwydd tystiolaeth fwy arwyddocaol o ystod o adeiladau trwyddedig nad ydynt wedi bod yn dilyn y rheolau. Mae'n ddewis bwriadol i beidio â chau pob adeilad trwyddedig ac atal pob un ohonynt rhag agor o gwbl, a hynny am fod amryw o safleoedd yn dilyn y rheolau, ac os yw pobl yn yfed mewn adeilad trwyddedig, gwyddom eu bod yn fwy tebygol o gael eu monitro ac o ymddwyn yn wahanol, ond os ydym yn annog pobl i wneud y gweithgaredd hwnnw y tu allan i dafarndai, mae pobl yn debygol o barhau i yfed gartref ac yn fwy tebygol o wahodd pobl i'w cartrefi, nid yn unig yn groes i’r cyfyngiadau newydd rydym wedi'u rhoi ar waith, ond gwyddom mai cyswllt mewn anheddau preifat sydd wedi arwain yn gyson at yr ail-ledaeniad mwyaf o'r coronafeirws.

O ran y penderfyniad, ychydig iawn o amser a gafwyd i wneud y penderfyniad. Ni wnaed y penderfyniad terfynol tan oddeutu 12.20 p.m. heddiw, ac roeddwn yn y gynhadledd i'r wasg am 12.30 p.m. Roeddwn yn disgwyl rhoi neges ychydig yn wahanol yn y gynhadledd i'r wasg ar drafod rhai o'r heriau gyda chynnal profion y buom yn treulio llawer o amser arnynt ddoe yn y Siambr hon. Yn y diwedd, rydym wedi gorfod gwneud penderfyniad ynghylch cyfyngiadau lleol, ac ni chredaf y byddai wedi bod yn briodol i fod wedi gwneud y penderfyniad hwnnw 10 munud cyn y gynhadledd i'r wasg, rhoi cynhadledd i'r wasg cwbl wahanol, a gwneud datganiad gwahanol yn fuan wedyn. A gwneuthum yn siŵr fod datganiad yn cael ei gylchredeg i'r Aelodau cyn y gynhadledd, er bod hynny wedi digwydd yn llythrennol funud neu ddwy cyn i mi godi yn y gynhadledd i'r wasg, a dywedasom yn glir ein bod wedi cysylltu â swyddfa'r Llywydd i sicrhau fy mod yn gallu mynychu heddiw i roi’r datganiad llafar hwn ac ateb cwestiynau’n uniongyrchol.

O ran y canllawiau, fe welwch chi, fel rwy'n dweud, gan fod y canllawiau sy'n berthnasol i Gaerffili—maent yn ganllawiau tebyg iawn ar gyfer RhCT, fel rwy'n dweud, gyda'r pwynt ychwanegol am adeiladau trwyddedig. Yng nghynllun rheoli’r coronafeirws, mae gennym ymrwymiad i adolygu bob pythefnos, felly mae'n rhaid inni adolygu'r mesurau rydym wedi'u cyflwyno heddiw o fewn pythefnos, ond ceir adolygiad dyddiol o'r sefyllfa ym mhob awdurdod lleol. Felly, unwaith eto, os oes gennym wybodaeth am yr angen i gyflwyno gwahanol fesurau, efallai y byddwn yn gwneud hynny cyn yr adolygiad pythefnos, ond rwy'n disgwyl y bydd yn cymryd ychydig yn hwy i weld cwymp cyson yn nifer yr achosion newydd, ac yn wir, yn y gyfradd sy'n cael prawf positif o ran y mesurau y byddwn yn edrych amdanynt cyn inni geisio lleihau neu ddiddymu’r mesurau sydd ar waith.

Ond yn allweddol, byddwn hefyd yn cael gwybodaeth leol drwy ein system brofi, olrhain a diogelu ar drosglwyddiad cymunedol. Oherwydd, fel y dywedodd y Prif Weinidog ddoe, ac fel y dywedasom ar sawl achlysur yn y gorffennol, pan welsom nifer arwyddocaol o achosion o'r blaen ar Ynys Môn ac yn Wrecsam, a nifer arwyddocaol yn ffatri Kepak ym Merthyr Tudful, roeddem yn deall pwy oedd y clystyrau hynny. Gallem olrhain pobl, ac roedd gennym hyder nad oeddem yn gweld trosglwyddiad cymunedol, felly nid oedd angen inni roi mesurau ar waith ar gyfer y gymuned gyfan. Rydym yn deall yma ein bod yn gweld trosglwyddiad cymunedol, ac ni allwn gael y cyfyngiadau mwy clyfar y mae’r system brofi, olrhain a diogelu yn caniatáu inni eu cyflwyno.

Dyna'r rhesymau sy'n sail i'r penderfyniadau rydym wedi'u gwneud heddiw, ac wrth gwrs, byddaf yn edrych ar bwynt olaf yr Aelod ynglŷn â chyhoeddi gwybodaeth ar lefel ward yn fwy rheolaidd. Ond fel y gŵyr pob Aelod, rydym yn cyhoeddi ffigurau dyddiol a diweddariadau dyddiol ar y sefyllfa ar draws pob ardal awdurdod lleol.