4. Datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Y wybodaeth ddiweddaraf am Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:57 pm ar 22 Medi 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 3:57, 22 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch am y cwestiynau. O ran cartrefi gofal, rydym ni mewn gwirionedd wedi canfod nifer o achosion cadarnhaol o'n rhaglen reolaidd o brofi staff cartrefi gofal, ac mae hynny wedi ein galluogi i ddeall beth sy'n digwydd yn y fan yna ac ynysu nid yn unig y staff, ond wedyn cael rhywfaint o amddiffyniad a phrofion ychwanegol yn y cartrefi gofal yr effeithir arnynt. Mae'n llythrennol yn ddyrnaid—llai na dyrnaid—ar hyn o bryd, ond rydym yn cymryd hynny o ddifrif oherwydd gwyddom am y niwed sylweddol y gellir ei achosi os bydd yr haint yn lledu mewn cartref gofal—nid amgylchedd caeedig yn unig, ond amgylchedd caeedig gyda phobl agored iawn i niwed, sy'n agored i niwed llawer mwy sylweddol o'r feirws hwn.

Mae hefyd yn adlewyrchu'r hyn sy'n digwydd yn y gymuned ehangach, ac felly mae her ynglŷn â sut yr ydym yn amddiffyn pobl. Ac eto, mae'n deillio'n ôl i—mae'n dal i ddechrau gyda chyswllt yn y cartref ac os yw pobl yn cymysgu yn y cartref mewn niferoedd mwy, mae'n debygol o ymddangos, fel y mae wedi gwneud, mewn amrywiaeth o dafarndai a phobl sy'n mynd i'r tafarndai hynny ac os nad ydynt yn parchu'r canllawiau ymbellhau cymdeithasol a'r rheolau yn y tafarndai hynny hefyd, wel, ni ddylai fod yn syndod y bydd staff a phobl sy'n yfed yno wedyn yn cerdded ymaith gyda'r coronafeirws arnyn nhw hefyd. Felly, mae angen i fusnesau wneud eu rhan i ddilyn y rheolau gyda'u staff i amddiffyn eu staff a'u cwsmeriaid, ond mae angen i gwsmeriaid sydd eisiau parhau i fwynhau'r gallu i fynd i gael diod neu fynd allan am bryd o fwyd ddilyn y rheolau hefyd, oherwydd fel arall, bydd angen i ni weithredu mesurau mwy sylweddol nag yr wyf wedi eu hamlinellu eisoes. Mae hi hefyd yn wir fod pob awdurdod lleol yn ystyried gorfodi a'r nifer y gwiriadau ar hap sy'n digwydd, ac mae hynny'n ennyn ymateb gan rannau mwy cyfrifol y byd busnes ac rydym ni hefyd yn canfod materion y mae angen gwella arnynt hefyd.

O ran y rhestrau gwarchod, y man cychwyn yw y dylai pobl sydd wedi bod ar y rhestr warchod o'r blaen ddilyn y cyngor a bod yn arbennig o gaeth ynghylch gwneud hynny, yn enwedig yr elfen yna ynglŷn â phwy sy'n dod i'ch cartref, ynghylch dilyn y cyngor ar gadw pellter cymdeithasol. Mae ein prif swyddogion meddygol ledled y DU yn edrych eto ar lunio rhestrau gwarchod. Mae'n fodel meddygol arbennig sydd wedi'i fabwysiadu yn y gorffennol. Nawr, nid yw hynny'n golygu nad oedd gwerth iddo, ond ar gyfer y cam nesaf, mae'n rhaid i ni ystyried ai dyna'r dull cywir, oherwydd rydym ni'n deall nawr nad yw pobl sydd fwyaf tebygol o gael niwed i gyd wedi'u pecynnu'n daclus yn y rhestr o gyflyrau meddygol. Gwyddom os ydych chi o rai cefndiroedd lleiafrifoedd ethnig, os ydych chi o dras du Affricanaidd neu Garibïaidd, os ydych chi o darddiad de Asiaidd neu os ydych chi dros eich pwysau hefyd, eich bod mewn categori risg uwch, ond ni fydd hynny wedi ei gynnwys mewn rhestr feddygol, o reidrwydd, o ran ei hun, oni bai eich bod wedi cael diagnosis o gyflwr. Mae'r un peth yn wir ar gyfer ardaloedd lle mae mwy o anfantais economaidd-gymdeithasol—llawer mwy o berygl o niwed, ond heb ei nodi yn ein cyngor gwarchod. Rydym yn chwilio am fath mwy penodol o gyngor a fydd yn dal i helpu pobl i ddeall sut y gallan nhw reoli eu risgiau.

Ac ynglŷn â phrofion, rwy'n hapus i gadarnhau fy mod yn disgwyl cael mwy o adnoddau profi gan Lywodraeth Cymru a darpariaeth gan y gwasanaeth iechyd gwladol. Yn benodol, dylai'r ganolfan brofi yn y Cwm elwa ar lôn ychwanegol, lle caiff y profion hynny eu hanfon i labordai Iechyd Cyhoeddus Cymru i ategu'r heriau yr ydym ni yn eu gweld o hyd yn rhaglen brofi Labordai Goleudy y mae'r DU yn arwain arni.