Part of the debate – Senedd Cymru am 4:01 pm ar 22 Medi 2020.
O ran yr her ynghylch pryd y byddwn yn deall effeithiolrwydd y cyfyngiadau lleol sydd eisoes ar waith, rydym ni wedi dweud y bydd hi yn bythefnos o leiaf cyn i ni ddeall y patrwm yn fwy pendant. Rydym yn gweld tystiolaeth bwyllog, ychydig cyn y cyfnod adolygu o bythefnos yng Nghaerffili, ond bydd angen i ni ddeall hynny ac yna gweld gostyngiad cyson. Mae'r cyfyngiadau lleol sydd wedi'u cyflwyno yn yr Alban, yng Ngogledd Iwerddon a Lloegr yn dal i fod ar waith i raddau helaeth. Yn yr Alban maen nhw'n gweld bod y twf yn arafu, ond bod twf o hyd, mewn rhannau helaeth o orllewin yr Alban, ac, fel y gwyddoch chi, mae Lloegr wedi cynyddu'n sylweddol—mae tua 12 miliwn o bobl, mi gredaf, yn Lloegr sydd o dan ryw fath o gyfyngiad lleol. Felly, mae angen i ni weld y dystiolaeth o'r hyn sy'n digwydd ym mhob un o'r ardaloedd hynny er mwyn deall patrwm yr haint ym mhob achos unigol. O ran y dystiolaeth amdanynt, fel y dywedais, mae gennym ni dystiolaeth o gefnogaeth i'r mesurau, a newid mewn ymddygiad yng Nghaerffili, yn enwedig o ran teithio, a chredaf fod hynny'n bwysig. Byddwn yn gweld mwy o dystiolaeth ynglŷn â gostyngiad yn nifer y cysylltiadau wrth i ni barhau i weld beth sy'n digwydd gyda'r gyfradd achosion dros yr wythnos nesaf.
O ran cymorth i fusnesau, roedd hwn, unwaith eto, yn fater a godwyd gennym ni, gan yr Alban a Gogledd Iwerddon, yng nghyfarfod COBRA heddiw, am yr angen hanfodol i edrych eto ar gymorth busnes. Bu croeso eang i'r cynllun ffyrlo, ac mae'r Llywodraeth hon wedi bod yn glir ei bod yn fenter gadarnhaol gan Lywodraeth y DU. Ein pryder ni yw, wrth i gyfnod gwahanol ddod ar ein gwarthaf, gyda mwy o gyfyngiadau'n debygol o gael eu gweithredu, nid yn lleiaf, drwy'r gaeaf, y gallai peidio â chael dilyniant ar gyfer cymorth busnes arwain at fusnesau'n gwneud dewisiadau ynghylch rhoi terfyn ar gyflogaeth a dileu swyddi. Mae pwynt cyffredinol yn y fan yna, yn ogystal â'r heriau os ydym yn cyflwyno cyfyngiadau lleol, neu gyfyngiadau cenedlaethol, ynghylch cymorth busnes pellach sydd ei angen, ac mae honno'n sgwrs y mae angen i ni barhau i'w chael gyda Llywodraeth y DU i ddeall yr hyn y mae'r Trysorlys yn barod i'w wneud ar lefel y DU i ddiogelu swyddi a chyflogaeth.
Ac o ran yfed a chymdeithasu yn eich cartref eich hun, neu mewn grwpiau eraill, yr her yw, fel yr ydym wedi dweud, ac fel yr ydym ni wedi cydnabod, pobl nad ydynt yn parchu cadw pellter cymdeithasol yn eu cartref eu hunain, a dyna yw'r achos mwyaf o ran lledaeniad y coronafeirws. Os ydych yn mynd allan mewn amgylchedd sy'n cael ei reoli, boed yn gampfa, yn fwyty neu'n dafarn, dylai fod cyfyngiadau ychwanegol ar waith i osgoi cyswllt â phobl eraill. Bydd pobl, yn naturiol, os ydynt yng nghartrefi ei gilydd, gydag anwyliaid, yn dod i gysylltiad â nhw, ac mae hynny'n anodd iawn. Ac os nad yw pobl yn dilyn y rheolau ynglŷn â chael aelwyd estynedig benodol, yna mae hynny'n golygu ein bod yn debygol o weld mwy o ledaenu ar yr aelwyd honno. Dyma'r hyn yr ydym ni eisoes wedi'i weld mewn nifer o'r ardaloedd lle mae cyfyngiadau lleol bellach ar waith. Felly, dyna'r broblem y mae angen inni ymdrin â hi os ydym ni eisiau troi llanw'r coronafeirws yn ei ôl yma yng Nghymru.