O ran eich pwynt olaf, fe edrychaf eto ar y mater, oherwydd rydym ni'n cael sgyrsiau rheolaidd gydag arweinwyr ffydd, ond mae hyn yn ymwneud â chadw pobl yn fyw yn y lle cyntaf a sut yr ydym wedyn yn ceisio eu cadw'n iach, ac mae'r rhain yn ymyrraeth sylweddol ar y ffordd y mae pobl yn byw eu bywydau. Rwyf wedi cydnabod hynny nid yn unig heddiw, ond ar sawl achlysur arall. Yr hyn yr ydym eisiau ei wneud yw defnyddio dull o weithredu sy'n cydbwyso'r niwed y gwyddom y mae'r coronafeirws yn ei achosi a gweld sut y gallwn ni atal y feirws er mwyn caniatáu ffordd wahanol a mwy arferol, yn y cyfnod anarferol hwn yn sicr, i bobl fynd ati i fyw eu bywydau. Ond y man cychwyn yw sut yr ydym yn cadw pobl yn fyw yn y lle cyntaf.

Edrychwch, rwy'n deall y pwynt yr ydych wedi ei wneud, nid heddiw'n unig, ar ddata, ac rwyf wedi ymrwymo i edrych arno, a byddaf yn gwneud hynny ac yn dod yn ôl, nid yn unig at Darren Millar, ond mae'n rhywbeth y credaf y bydd yn cael ei godi yn y pwyllgor iechyd yfory am y data sydd gennym ni a sut y caiff y data eu darparu, eu cyhoeddi, ac y sicrheir eu bod ar gael, nid yn unig i Aelodau, ond i'r cyhoedd yn ehangach hefyd.

Ond mae'n bwysig nodi nad ymarfer sy'n cael ei lywio gan ddata yn unig yw hwn. Mae'r wybodaeth a'r dystiolaeth a gawn ni gan ein timau profi, olrhain a diogelu lleol bob amser yn chwarae rhan, ac mae gan yr wybodaeth a'r dystiolaeth a gawn gan bartneriaid lleol sy'n gweithio gyda'i gilydd yn y timau rheoli digwyddiadau a nodwyd gennym ac a ddisgrifiwyd gennym yn glir yng nghynllun rheoli coronafeirws, ran i'w chwarae yn y dewisiadau a wnawn. Ac maen nhw bob amser yn ddewisiadau anodd hefyd. Nid yw cydbwysedd hyn yn syml o ran yr hyn yr ydym yn dewis ei wneud a sut yr ydym yn dewis ceisio amddiffyn pobl nawr ac ar gyfer y dyfodol.

Gan droi at eich pwynt am gymunedau arfordirol a'r lledaeniad gwledig, mae hwnnw'n bwynt yr ydym yn ei gydnabod mewn rhannau eraill o'r wlad hefyd, a chredaf fod rhannau o'r de wedi cydnabod bod ganddyn nhw boblogaethau ar hyd eu harfordir a chefnwlad wledig hefyd. Mae'n werth nodi, wrth gwrs, bod llawer o'r cymunedau arfordirol yn y gogledd yn arbennig o agored i niwed, oherwydd mae nifer sylweddol o bobl wedi ymddeol ac yn byw yng nghymunedau arfordirol y gogledd. Felly, mewn gwirionedd, mae'r niwed y gallai cynnydd sylweddol mewn coronafeirws ei achosi fod yn fwy o lawer nag mewn poblogaethau eraill.

O ran eich pwynt am dwristiaeth, rwy'n cydnabod bod twristiaeth yn rhan sylweddol o'r economi yn y gogledd. Cefais gyfle mewn cyfnod gwell i ymweld â phenrhyn Llŷn gyda'm teulu am wythnos eleni, a chafodd y mesurau a oedd ar waith yn y rhan honno o Gymru i ofalu am drigolion a thwristiaid fel ei gilydd argraff fawr arnaf. Mae'r atyniadau yn glir iawn, ac mewn cyfnod gwell byddem i gyd yn annog pobl i'w profi. Ond nid yw'n wir, serch hynny, nad oes yr un math o effaith yn y de. Nid wyf yn credu bod y ffordd yr ydych chi'n nodweddu nad yw twristiaeth yn rhan sylweddol o'r penderfyniadau y mae'n rhaid i ni eu hystyried yn y de yn gywir. Nid dim ond Gŵyr neu Ynys y Barri sydd ag effaith dwristiaeth, ac rydym wedi gorfod meddwl am hynny ym mhob dewis yr ydym wedi'i wneud. Fel y dywedais, nid ydyn nhw'n syml nac yn rhwydd. Mae cyhoeddiad Ken Skates wedi cadarnhau swm sylweddol o gymorth sydd ar gael i fusnesau yn yr ardaloedd hyn o gyfyngiadau lleol a chronfa wedi'i thargedu'n benodol at fusnesau yn y sector twristiaeth. Byddem yn dymuno gwneud mwy a mynd ymhellach, ond realiti  ein sefyllfa cyllideb yw na allwn ni wario arian nad yw gennym ni.

Rydym wedi ymgysylltu â Llywodraeth y DU a Llywodraethau eraill ledled y DU i chwilio am becyn cymorth mwy sylweddol, oherwydd mae dadleuon tebyg, wrth gwrs, yn cael eu cyflwyno ymysg y 10 miliwn a mwy o'r bobl hynny yn Lloegr sydd hefyd yn gorfod byw gyda rhywfaint o gyfyngiadau lleol—yr effaith ar fusnesau yno. Gobeithiaf yn sicr y bydd y Canghellor yn edrych eto ar y mesurau y gall eu cymryd i gefnogi rhannau o'r economi yr effeithir arnynt yn uniongyrchol oherwydd y camau y bydd yn rhaid i bob Llywodraeth eu cymryd i gadw pobl yn ddiogel ac yn iach.