Part of the debate – Senedd Cymru am 7:41 pm ar 29 Medi 2020.
Diolch yn fawr, Gweinidog. Rwyf wedi mwynhau darllen y fersiwn ddiweddaraf hon, a fydd yn arwain, fel y gwnaethoch chi ei ddweud, at 'Dyfodol Cymru: cynllun cenedlaethol 2040'. Fel y dywedodd Mike Hedges, y mae ei bwyllgor ef a phwyllgor arall wedi bod yn dilyn hyn yn fanwl—fel yr wyf i o'r meinciau cefn—mae'n gam gwirioneddol ymlaen. Mae wedi datblygu llawer o'r themâu a nodwyd yn gynharach ac mae wedi eu hymgorffori yn yr hyn sydd, yn fy marn i, yn gynllun llawer mwy darllenadwy. Ond fy nheimlad pennaf yw, yn y pen draw, nad dim ond yn y manylion y mae'r ergyd, ond mewn gweithredu hyn hefyd, oherwydd fy mod i'n credu bod gennych chi'r holl bethau iawn yma a'i fod yn dwyn ynghyd wahanol bolisïau Cymru.
Felly, gadewch i mi sôn yn gyntaf am yr hyn yr wyf i'n sicr yn ei groesawu. Rwy'n sicr yn croesawu'r ffaith bod hyn yn cyd-fynd—i godi pwynt Llyr yn gynharach—bod hyn yn cyd-fynd â'r darn o waith y mae Jeremy Miles yn ei wneud ac yn cael ei lywio gan y gwaith hwnnw, sy'n ail-adeiladu yr adferiad economaidd gwyrdd hwnnw ar ôl COVID. Rwy'n credu, Llyr, bod angen pendant i hyn lywio'r darn hwn o waith, i'w wneud yn ddarn byw, yn ddogfen fyw wrth symud ymlaen, ac rwyf i'n credu mai dyna bwrpas yr adolygiad pum mlynedd hefyd. Ni ddylai hyn fod yn fater o'i gyflwyno a'i adael i fod tan 2040. Mae angen hysbysu ac adolygu hyn yn rheolaidd.
Rwy'n croesawu—er gwaethaf amheuaeth pobl eraill—y ffaith bod hyn wedi ei ddylanwadu drwyddi draw ac wedi ei ategu gan Ddeddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol. Mae hynny'n wahaniaeth hollbwysig rhwng yr hyn yr ydym ni'n ei wneud yng Nghymru a lleoedd eraill, ond unwaith eto, yn y manylion a'r gweithredu y mae'r ergyd. Mae'r ffaith bod hyn yn cael ei gyd-gynhyrchu, mae'r ffaith bod hyn wedi ei seilio ar bileri gofalu am y genhedlaeth hon a chenedlaethau'r dyfodol, ill dau yn bwyslais o fewn cenedlaethau ac ar draws cenedlaethau, i'w groesawu'n fawr iawn. Mae'n ffordd wahanol o feddwl, ac ni fyddaf yn osgoi ailadrodd hynny, ond yr hyn y mae angen i ni ei weld yn awr yw bod hynny yn gwneud yn dda trwy'r gwahanol bolisïau sy'n deillio o hyn. Rwyf i hefyd yn croesawu'r ffaith bod yr arfarniadau cynaliadwyedd integredig yn rhan annatod o'r dull gweithredu drwy gydol y ddogfen hon, ac rwyf i'n croesawu'n fawr iawn ac yn nodi yr hyn y dywedodd y Gweinidog yma: mae'n gweiddi oherwydd y ffordd y mae'r newidiadau wedi eu gwneud yn hyn ers y fersiwn ddiwethaf, y cyd-gynhyrchu, yr ymgysylltu â phobl—nid pwyllgorau yn y fan yma yn unig, ond y cyhoedd ehangach yng Nghymru—lle mae'n sgrechian yn fersiwn ddiweddaraf mis Medi 2020 sydd gennym o'n blaenau erbyn hyn.
Rwyf i yn sicr, sicr yn cymeradwyo'r pwyslais ar greu lleoedd strategol, gan fod hyn yn hollbwysig: y syniad o gael lleoedd lle gellir cerdded a byw gyda defnyddiau cymysg, gyda seilwaith gwyrdd yn rhan annatod o'r ffordd yr ydych yn datblygu'r gwaith o greu lleoedd, yn lleol ac o fewn tref ac o fewn stryd, hyd yn oed, a'r syniad bod gennych chi hefyd ddatblygiadau lleiniau wedi eu neilltuo ar gyfer pobl o fewn y gwaith creu lleoedd hwnnw; nad yw ar gyfer y gwneuthurwyr lleoedd mawr, y cwmnïau a'r datblygwyr mawr yn unig, gall eraill ddod i mewn a hunan-ddatblygu eu lleiniau eu hunain o fewn ardaloedd ar gyfer adeiladu tai ac yn y blaen.
Rwyf i, er gwaethaf naws amheus pobl eraill, yn croesawu'r pwyslais sydd ar bolisi 'canol y dref yn gyntaf'. Ers gormod o amser, a dweud y gwir, rydym ni wedi byw yn y cyd-destun rhyfedd hwn lle rydym ni'n hyrwyddo datblygiadau y tu allan i'r dref doed a ddêl, ac rydym ni wedi gweld ein trefi yn crebachu. Nawr, roeddem ni eisoes yn wynebu'r frwydr cyn i COVID gyrraedd, felly rwy'n ei groesawu'n fawr, ond, unwaith eto, mae'n fater o sicrhau ei bod yn parhau. Bydd yr ergyd yn y manylion a'r ymdrech i wneud y polisi 'canol tref yn gyntaf' hwn barhau yn wirioneddol. Ac yn yr holl ganol trefi—felly trefi marchnad yn y canolbarth, yn ogystal â threfi'r Cymoedd hefyd, trefi stribed yn y Cymoedd sy'n rhedeg ar hyd un stryd, gan eu gwneud yn rhannau bywiog o'r gymuned unwaith eto, yn hytrach na'i dynnu allan.
Rwyf i'n croesawu'n fawr, mae'n rhaid i mi ddweud, y pwyslais ar atebion sy'n seiliedig ar natur i reoli llifogydd ac erydu arfordirol. Rydym ni wedi bod yn dweud hyn ers degawdau, roeddwn i'n ei ddweud pan oeddwn i mewn Llywodraeth yn Llywodraeth y DU, o ran y newid y bu'n rhaid i ni ei wneud, y newid seismig yn y ffordd yr ydym yn mynd i'r afael â'r materion hyn oddi wrth orddibyniaeth ar atebion adeiledig, sy'n angenrheidiol weithiau, i ddibyniaeth llawer mwy ar atebion naturiol. Nid wyf i'n siŵr, David, faint o amser sydd gen i ar ôl, ond rwy'n mynd i ddal ati—